12.6.1833.  Δικόγραφο αγωγής Παναγ. Χαραλαμπόπουλου κατά Τζωάννη Κουκουζόπουλου.

Σταχωμένο δίφυλλο ως εξώφυλλο. Μεταγραφή σε μονοτονικό, με αποκατάσταση κειμένου.

Ανήκει εις το υπ’ αριθ. 2846 (12 Ιουνίου, 1833) αντίγραφον αποφάσεως του Επαρχιακού Ειρηνοδικείου Γορτύνης, εκδοθείσης κατά του Ιωάννου Κουκουζοπούλου υπέρ του Παναγ. Χαραλαμποπούλου.

                                   Την  14  Σεπτεμβρίου,  1840.  εν Γορτύνη --

                                    Ο Ταμίας Γόρτυνος και εις απουσίαν του

                                                   ο  Τοποτηρητής του

                                                Διογένης  Λεονταρίτης

                                        (Τ.Σ.) ΤΑΜΕΙΟΝ  ΤΟΡΤΥΝΟΣ

(Τ.Σ.) ΤΑΜΕΙΟΝ  ΤΟΡΤΥΝΟΣ  Σφράγιση επί αμυλόκολλας ως δεσμός των εγγράφων στο μέσον του αριστερού περιθωρίου. Τόρτυνος αντί Γόρτυνος, λάθος του χαράκτη της σφραγίδας.

Εξώφυλλο 

Σελ. 1η άνω τμήμα  -    κάτω τμήμα

Εξερχ. αριθ: 2846:   Στοιχ: ΥΗον 

Το Επαρχιακόν Ειρηνοδικείον Γορτύνης ως Πολιτικόν.

Τω ν   ε κ κ λ ή τ ω ν    α π ο φ ά σ ε ω ν.

Αναγνούν διαφοράν του εκ Δημητσάνης Κ: Τσωάννου Κουκκουζοπούλου 1  τῆς 7ης  ενεστώτος Ιουνίου,  και καταχωρηθείσης υπ’ αριθ: 1709, των εισερχομένων, δι’ ής, εξαιτεή την έκδοσιν της αποφάσεως του Ειρηνοδικείου, διά την κατά τον Σεπτέμβριον του έτους 1831 κινηθείσαν  αγωγήν κατ’ αυτού του συμπολίτου Κ: Παναγιώτου Χαραλαμποπούλου 2  περί του μεταξύ των διαφιλονικουμένου τόπου, περιοχής της οικίας των.

Αναγνούν την από 21, 7βρίου του έτους 1831, και καταχωρηθείσαν υπ’ αριθ: 1202. των εισερχομένων αγωγήν του Π. Χαραλαμποπούλου, δι’ ής αναφέρει, ότι ο συμπολίτης του Κ. Τσωάννης Κουκκουζόπουλος οικιοποιηθείς αυθερέτως την περιοχήν της οικίας του,  με το πρόσχημα της αγοράς αυτού παρά του πενθερού του,3  ήτις εγένετο μ’ απάτην και δολιότητα, ως θέλ’ αποδειχείν γενομένης εξετάσεως, πέρυσι ευρών καιρόν αρμόδιον την απουσίαν του, έκτισεν απάνω εις τον τοίχον της οικίας του, ανοίξας και παράθυρον επάνωθεν της στέγης της οικίας του, το οποίον τον πειράζει όχι ολίγον,  και τούτων ένεκα εξαίτει την επιτόπιον μετάβασιν του Ειρηνοδίκου ίνα θεωρήσῃ την εις αυτόν γενομένην αδικίαν εκ της καινοτομίας του διαληφθέντος Τσωάννου Κουκουζή, και αποφασίσῃ το δίκαιον.

Αναγνούν την υπ’ αριθ. 1948 κλήσιν του προς τον εναγόμενον Κουκκουζόπουλον, της 21. 7βρίου  του  έτους 1831, ίνα παρευρεθή, όπου και ο Ειρηνοδίκης θέλει μεταβείν κατά την αίτησιν του ενάγοντος την επομένην 22αν του αυτού 7βρίου, καθ’ ως και  μετέβη.

Θεωρήσαν την παρά του Ειρηνοδίκου γενομένην επιτόπιον παρατήρησιν του ουσιαστικού αντικειμένου της αληθείας των διαφερομένων.    Ότι εις την συνεχομένην οικίαν αυτών οσπιτοκέλλαρον υπάρχουσαι, εξουσιαζομένης της μεν οικίας από τον Κ. Χαραλαμπόπουλον, του δέ κελλαρίου, από τον Τσωάννην Κουκκουζόπουλον καί χωριζομένων δι’ ενός μεσοτοίχου, επτά πήχεων 4  ως έγγυστα το ύψος,  και οκτώ το μήκος, το οποίον αυτό μεσότοιχον αναγκαίου ορίζεται και παρά των δύο, ως διαιρούν ταύτην την οικίαν,  εις αυτό το μεσότυχον το ανταμικόν 5  επάνω έκτισεν ο Τσωάννης Κουκουζόπουλος και ύψωσεν ανώγειον οίκημα.  Επάνωθεν δε της ηνωμένης οικίας ταύτης οσπιτοκέλλαρου των διαφερομένων κείται η διαφιλονικουμένη περιοχή των,  τόπος ενός τινός ορίου διαιρούμενος, εις δύω το κελλάριον την οικίαν δηλ: τοῦ Κουκκουζόπουλου, εις τον παλαιόν τοίχον, υπάρχει παράθυρον άντικρυ

της θύρας του Χαραλαμποπούλου, εμβλέπων πρός αυτήν και προς την κλίμακαν της οικίας του, και επάνωθεν αυτού. εις το ανώγειον δηλ: νεόκτιστον οίκημα του Κουκκουζόπουλου, παράθυρα, εμβλέ-   /  πον  6

Σελ. 2η άνω  τμήμα  -    κάτω τμήμα

ποντα προς την κοινήν αυλήν, εξ ών ο Χαραλαμπόπουλος λέγει ότι ενοχλείται.

Αναγνούν έγγραφον απολογίαν του Τσωάννου Κουκκουζοπούλου της 22ας  7βρίου 1831, ότι διά  συγκαταθέσεως και αποφάσεως των προκρίτων της πατρίδος των έκτισεν επί του παλαιού ανταμικού  τοίχους, ίνα οπόταν και ο αντίδικός του θελήση να επικοδωμήσῃ, ν’ ακουμβά τον τοίχον του εις  τον  ιδικόν του, και ουχί ως ο αντίδικος του λέγει, διό ζητεί ν’ αποζημιωθή εξ αυτού, κτλπ:   εξαιτουμένου δε και προφορικώς να του δωθή προθεσμία τριάκοντα ημερών ίνα απέλθη και μεταφράση το οθωμανικόν  έγγραφόν του (χοντσέτι) 7 της αγοράς οσπιτίου, η οποία προθεσμία και τω παρεχωρήθη.

Αναγνούν την υπό την 20ην 8βρίου του έτους 1831, αναφοράν αυτού του Κουκκουζοπούλου εις ήν εσωκλείει αντίγραφον επίσημον της μεταφράσεως χοντσετίου του ημίσεως οσπιτίου, το οποίον έχει αγορασμένον παρά του Γεωργίου Ραδαιώτου και Αγγελή Νικολάου 8  εξουσιάζων αυτό ανενοχλήτως  χρόνους τριανταδύο, και ήδη παρενοχλείται από τον αγοραστή του ετέρου ημίσεως,  κτλπ:

Αναγνούν το εις την από 16, 8βρίου του έτους 1831, και υπ’ αριθ: 27, πράξιν της μνημονείας Ναυπλίας 9  επισυναπτόμενον αντίγραφον της μεταφράσεως χοντσετίου, διά του οποίου αποδεικνύεται ότι ο  Δημήτριος Κουκκουζόπουλος 10  ο αυτάδελφος του Τσωάννου ηγόρασε νομήμως από την   

Εξακουστήν θυγατέρα του Παναγιώτου και σύζυγόν της Αγγελήν Νικολάου, και Γεώργιον Ραδιώτην, το ήμησι οσπίτιον, με την ήμησι σκάλαν του και την πόρταν της μεγάλης αυλής, με όλην την περιοχήν του μεριδίου του οσπητίου, διά γρόσια τετρακόσια τεσσαράκοντα, αριθ: 440,

Τον από 20, 8βρίου 1831, παρουσιαζόμενον κατάλογον του Τσωάννου Κουκκουζόπουλου των επακολουθησάντων εις την μετάφρασιν χοντσετίου εξόδων του και ημερομισθιών του, άτινα απαιτεί παρά του Χαραλαμποπούλου.

Αναγνούν εσχάτως την υπ’ αριθ. 2794. πράξιν του της 7ης  ενεστότος Ιουνίου προς τον Χαραλαμπόπουλον, ειδοποιών αυτόν την απαίτησιν του αντιδίκου του περί της εκδόσεως της αποφάσεως, και καλών αυτόν ίνα παρουσιασθή αν έχῃ και άλλους λόγους να προτείνῃ, όστις και παρουσιασθείς απελογήθη, ότι δεν έχει άλλους αφ’ όσους δι’ αναφοράς του εκθέτει, αλλά να εκδοθή η παρά του ειρηνοδικείου απαιτουμένη απόφασις,    εκ  τούτου

                                                            ε ξ ά γ ε ι.

Ότι   η παρά του Δ. Κουκουζή αγορά του ημίσεως οσπιτίου μετά της περιοχής του, κατά την έννοιαν  του οθωμανικού εγγράφου (χοντζετίου) και ως μη ενοχληθέντος υπότινος, αυτού τε και του κατά συνέπειαν ενοικούντος εις αυτό Τσωάννου εις το πολυετές παρελελυθός διάστημα αποδεικνύεται νόμιμος, και ουχί δολία, ως ο Χαράλ:  την ονομάζει.

Ότι   η επικοδόμησις τοῦ Κ: Τσωάννου Κουκκουζή εις το διαιρούν τας οικίας ανταμικόν μεσότοιχον, μολονότι εγένετο δι’ αδείας των προκρίτων της πατρίδος του ως ο ίδιος λέγει, ήτον όμως  άτακτος, ως αντιβαίνουσα τους περί τούτων νόμους, και γενομένη ουχί μόνον άνευ της συγκαταθέσεως του συνενόχου Χαραλαμποπούλου αλλά και εν τη απουσία αυτού.   /   Ότι

Σελ. 3η άνω  τμήμα   -    κάτω τμήμα

Ότι   ο Χαραλαμπόπουλος, την περί της καινοτομίας ταύτης αγωγήν την εκκίνησε μετά παρέλευσιν  περίπου του ενός έτους.

Ότι   τα επιρρέοντα ύδατα  εις καιρόν  όμβρους εκ του νέοεπικοδοπηθέντος ανωγείου του Τσωάννου, ενοχλούσι τον Χαραλαμπόπουλον, ως διαπερώνται ένδον της στέγης της οικίας του.

Ότι   τα προς το μέρος της κοινής αυλής εμβλέποντα παράθυρα του ανωγείου, ουδεμίαν βλάβην προξενούσι εις τον Χαραλαμπόπουλον.

Ότι   το εις τον παλαιόν τοίχον, και άντικρυ της θύρας και της κλίμακος του Χαραλαμποπούλου κείμενον, παράθυρον του κελλαρίου, ερρέθη παρά τοῦ Χαραλαμποπούλου ήταν σφαλισμένον με ξηρότοιχον  οπόταν τ’ αγόρασεν ο Κουκκουζόπουλος, πλήν δέν απεδείχθει.

Ότι   ο προς την οικίαν του Κουκκουζόπουλου τόπος το επάνω μέρος κείμενος, κατά την έννοιαν του χοντσετίου και την φύσιν αυτού εννοείται ως περιοχή αυτού, και συμπεριλαμβανομένης εις την αγοράν.

                                                      Σ κ έ π τ ε τ α ι.

Ότι    η νέα επικοδόμησις του Τσωάννου Κουκκουζόπουλου ως γενομένη πριν της δημοσιεύσεως  του υπ’ αριθ: 152. Διατάγματος της Κυβερνήσεως, Κεφάλ: λγ΄. της πολ: διαδ:  και πολυέξοδος ούσα, δεν  είναι δίκαιον να κρεμνισθή.

Ότι    διά την παρ’ αυτού πραχθείσαν κατάχρησιν εις τον ανταμικόν τοίχον, πρέπει να αποζημιώση τον Χαραλαμπόπουλον διά το ήμυσι αυτού.

Ότι   η προς την στέγην της οικίας του Χαραλαμπόπουλου από την του έσωθεν ροή των υδάτων εις καιρόν υετού, πρέπει να διορθωθή.

Ότι   εκάστης οικίας η περιοχή προσήκει να γεωρισθή, 11  προς παύσιν του λοιπού της φιλονικίας, και

Ότι   ο Κουκκουζόπουλος  δεν του ανήκει να ζητή τα διά την μετάφρασιν του τουρκικού εγγράφου του 12   (χοντσετίου) έξοδα ως υποχρεωμένος ν’ αποδείξη την νομιμότητα της αγοράς του.    διά   ταύτα

                                                        Δ ι κ ά ζ ε ι.

Α-ον :   Υποχρεούται ο Κ: Τσωάννης Κουκκουζόπουλος να πληρώση προς τον Κ: Παναγιώτην  Χαραλαμπόπουλον, διά το ανταμικόν μεσότοιχον  εις το οποίον επικοδόμησε, συνιστάμενον εκ πήχεων επτά το ύψος, και οκτώ το μήκος και συναζόμενον όλον εις πήχες πενήντα έξη, δι’ όλας τας ήμησι αυτών  πήχ:  είκοσιοκτώ, ανά μίαν δραχμήν και είκοσι λεπτά εκάστην, συμποσούμενα πάντα Δραχμάς τριαντατρείς και λεπτά εξήκοντα.

 Β-ον :    Υποχρεούται ωσαύτως να διορίση και ασφαλίση το μέρος  αφ’ ού ο Χαραλαμπόπουλος ενοχλείται από την ροήν του ύδατος εκ της στέγης της οικίας του εις καιρόν υετού.  

Γ-ον :   Άν αποδείξη ο Χαραλαμπόπουλος δι’ ενόρκων μαρτύρων ότι το άντικρυ της θύρας της οικίας του παλαιόν παράθυρον, υπήρχε κτισμένον, ότε ο Δ. Κουκουζής ηγόρασε την οικίαν, υποχρεούτε τότε ο Τσωάννης να το σφαλήση. Τα δε επάνω παράθυρα να μένουν ανεπηρέαστα, ως μη βλάπτοντα τον Χαραλαμπόπουλον

Σελ. 4η   άνω  τμήμα   -    κάτω τμήμα

Δ-ον :     Τον επάνωθεν των οικιών διαφιλονικούμενον τόπον, θέλει εξουσιάζει ο καθείς των δύο αυτών όσον η ευθεία γραμμή του ενός και άλλου τοίχους της οικίας του συμπεριλαμβάνει,  εννοουμένη  τοιουτοτρόπως περιοχή  εκάστης οικίας.

Ε-ον :    Τα ανωτέρω τέσσαρα άρθρα θέλουν λάβει τέλος εντός δέκα ημερών, αφ’ ής τ’ αντίγραφα της παρούσης κοινοποιηθώσει προς αμφότερα τα διαφερόμενα μέρη.

ΣΤ-ον :  Απορρίπτεται η απαίτησις του Κ: Τσωάννου, των διά την μετάφρασιν χοντσετίου συμβάντων αυτώ εξόδων, ως οφείλοντος  αποδείξαι την νόμιμον αγοράν της οικίας του.

Ζ-ον :    Τα  επισυμβάντα Δικαστικά δίκαια, ως και τα της μεταβάσεως του ειρηνοδίκου, διαβαίνοντα  εις Δραχμάς  επτά και λεπτά Σαρανταπέντε, αριθ: 7: 45/οο  εννοούνται εις βάρος αμφοτέρων των διαφερομένων.

Η-ον :    Η παρούσα δίκη  είν’ εφέσιμος, αλλ’ εντός τριών ημερών κατά τον νόμον. 

Εξεδόθη  εν Γορτύνῃ,  την δεκάτην δευτέραν Ιουνίου,  του χιλιοστού οκτακοσιοστού τριακοστού τρίτου  έτους.—    Ο  Ειρηνοδίκης

                                          Δ. Παπαγιαννόπουλος                

                                           (Τ.Σ.)  Ο  Γραμματεύς              

                                                 Διαμ. Ιωάννου  13

Εδημοσιεύθη απόντων των διαφε ρομένων, πλήθοντος δε . .(δυσανάγνωστο) τη αυτή ημέρα.

                                                 Ο Ειρηνοδίκης                  

                                           Δ. Παπαγιαννόπουλος                  

Αντίγραφον εξαχθέν εκ της Βίβλου  των εκκλήτων αποφάσεων.  Εν  Γορτύνη   τη αυτή ημέρᾳ.—

Ο  Γραμματεύς του επαρχιακου  Ειρηνοδικείου Γόρτυνος

                                             Διαμαντής  Ιωάννου.

 (Τ.Σ.) ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ  ΤΗΣ  ΕΛΛΑΔΟΣ - ΕΠΑΡΧ / ΕΙΡΗΝΟΔΙΚ / ΚΑΡΥΤΑΙΝ- / ΝΗΣ

Εξοφλείται  η  παρούσα  απόφασις

ληφθέντων και των αναφερομένων

ανωτέρω Δραχμών  και των Δικαστικών          Προσετέθη το νόμιμον χαρτόσημον

εξόδων  και   εις  ένδειξιν   υποφαίνομαι.         τάξεως μιας δραχμής.

Εν Δημητσάνη την 20. οκτωμβρίου 1840.         την 14. 7βρίου, 1840, εν Καρυταίνη

                 Ο  Διάδικος                                         Ο Ταμίας Γόρτυνος και αντ’ αυτού

      Παναγ. Χαραλαμπόπουλος                                        ο  Τοποτηρητής του

         Διον. Ευθυμίου  μάρτυς                                      Διογένης  Λεονταρίτης    (14)

   Αντώνιος  Τερζόπουλος μάρτυς                                                                       (15)

Παρατηρήσεις:

Κείμενο στη καθαρεύουσα, αλλά χωρίς ακραίες λόγιες λέξεις. Πιθανόν υπάρχουν μικρά λάθη του αντιγραφέα Διαμαντή Ιωάννου, χωρίς όμως να παραλλάσσεται ουσιαστικά το νόημα. 

Συντάχθηκε εν Γορτύνη, δηλ. στην Καρύταινα.

Χωρίς να διαθέτω νομικές γνώσεις, νομίζω ότι ο Ειρηνοδίκης Δ. Παπαγιαννόπουλος αποφάσισε δίκαια τη διαφορά των, δικαιώνοντας τον ενάγοντα Παναγιώτη Χαραλαμπόπουλο στα σημεία που του ανήκουν, και υποχρεώνοντας τον εναγόμενο Τζωάννη Κουκουζή να προβεί σε ανάλογες δίκαιες υποχρεώσεις.  Δεν είμαι βέβαιος αλλά νομίζω ότι και σήμερα, μετά από δεκαετίες συνεχούς νομοθεσίας, ο δικαστής θα εξέδιδε ανάλογη με τη παρούσα απόφαση.   

Οι περισσότερες πληροφορίες περί των αναφερομένων προσώπων προέρχονται από το βιβλίο του Γεωργίου Ι. Καρβελά «Ιστορία της Δημητσάνης» Τόμος Β΄ «Τα τέκνα της Δημητσάνης».

Υποσημειώσεις:

1.  Κ: Τσωάννης Κουκκουζόπουλος ή Κουκουζής :  Εναγόμενος.
Κ: = Κύριος, Αφέντης (Τουρκικά «Αγάς»). Δηλώνει αξιόλογο πρόσωπο στη τοπική τουλάχιστον κοινωνία. Δεν έτυχε να συναντήσω σε έγγραφά μου αυτή τη προσφώνηση σε απλούς ανθρώπους όπως συνηθίζουμε σήμερα. 
Τσωάννης: (ή Τζωάννης) Αντί του Ιωάννης. Ιταλοποιημένο όνομα από το αντίστοιχο Ιταλικό. Ήταν γιος του Κωνσταντίνου Κουκουζή ή Παπαγιαννόπουλου (ετεροθαλούς αδελφού της Εξακουστής βλ. υποσημ. 10) και της Μαργαρίτας. Είχε αδελφό το Δημήτριο του παρόντος εγγράφου (βλ. υποσημ. 10). Παντρεύτηκε τη Μαριγώ χήρα του Αναγνώστη Παρασκευόπουλου της οποίας τα τέκνα ήταν ανήλικα το 1844 (βλ. έγγραφο 29.1.1844).
Ο Τζωάννης αναφέρεται μεταξύ των διακεκριμένων Δημητσανιτών μέχρι τα μέσα του 19ου αι.  Το 1828 αφιέρωσε μαζί με τη θεία του Ξακουστή, μια καρυδιά στην εκκλησία των Ταξιαρχών Δημητσάνας, προκειμένου να ανακαινιστεί το τέμπλεον αυτής. Ως επίτροπος δε των ταξιαρχών αναφέρεται τα έτη 1833, 1843 και 1844.  Το 1854 πάντρεψε τη κόρη του με ον Γεώργιο Παπανικητόπουλο, και λίγο αργότερα πέθανε.    
Το επώνυμο Κουκουζής αναφέρεται σε έγγραφα για πρώτη φορά το 2ο μισό του 18ου αι. και ήταν παρώνυμο ενός Δημήτρη Παπαγιαννόπουλου, από τον οποίο έλαβαν ως επώνυμο οι αναφερόμενοι στο παρόν έγγραφο. Άρα η οικογένεια των Κουκουζαίων ήταν κλάδος των Παπαγιανναίων. (Να μη μας διαφεύγει ότι τα οικογενειακά ονόματα άρχισαν να καθιερώνονται για πρώτη φορά επίσημα στη χώρα μας μετά την επανάσταση κατ’ απομίμηση των Ευρωπαίων και παγιώθηκαν τον 20ο αι.). Μερικοί πιστεύουν ότι οι Κουκουζαίοι είναι πρόγονοι του Αρχιεπισκόπου Αμερικής,  Ιακώβου Κουκουζέλη, κατά κόσμον Ιωάννη, από κλάδο μέλους που μετανάστευσε στην Ύμβρο.
Η κατάληξη  –όπουλος, σημαίνει «γιος του Κουκουζή». Αν και υπέγραφαν συνήθως ως Κουκουζής, εδώ είχε την έννοια της αρχοντικής οικογένειας, σε απομίμηση των Βυζαντινών αρχόντων της τελευταίας περιόδου, όπου μερικοί συνήθιζαν να χρησιμοποιούν αυτή τη λατινική κατάληξη. Μετά την επανάσταση γενικεύτηκε η χρήση στη χώρα μας, με αφορμή και τη καθιέρωση των οικογενειακών ονομάτων, και σήμερα (πρόσφατα) ακόμη και οι τσιγγάνοι, όταν καταγράφονται στα δημοτολόγια προκειμένου να εργαστούν ως καθαριστές των δήμων, δηλώνουν επώνυμο του πατρός τους  με τη κατάληξη –όπουλος, αν και στη κοινωνία τους φέρουν άλλο όνομα.        

2.  Παναγιώτης Χαραλαμπόπουλος:  Ενάγον. Ήταν γιος του Χαράλαμπου Κοντζιά. Είχε σύζυγο την Ελεούσα θυγατέρα του Αγγελή Νικολάου (βλ. υποσημ. 8). Ο γάμος τους τελέστηκε με μεγαλοπρέπεια το έτος 1808. Ήταν τέκτονας το επάγγελμα και ήταν εν ζωή κατά τα μέσα του 19ου αι. Είχε γιο Χαράλαμπο ο οποίος ήταν αρκετά ευπαίδευτος, αλλά λίγο μετά το γάμο του αναμίχθηκε σε ζωοκλοπές (βλ. υποσημ. 8) και αναγκάστηκε να εκπατριστεί στη Κωνσταντινούπολη. Επέστρεψε μετά από δεκαετίες στην ελεύθερη Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου και πέθανε περί τα τέλη του 19ου ή αρχές 20ου αι. ενώ η σύζυγός του είχε πεθάνει προ πολλού.  

3.  Πενθερός του Παναγιώτη Χαραλαμπόπουλου ήταν ο Αγγελής Νικολάου ή Μπόκας.

4.  Πήχης: Παμπάλαιο μέτρο μήκους, που ποίκιλε ανά περιοχή και χρονική εποχή. Ο πήχης κατά τη τουρκοκρατία ήταν περίπου ισοδύναμος με τα τρία τέταρτα του γαλλικού πήχη (όπως έλεγαν το γαλλικό μέτρο) δηλ. 75 εκ. περίπου. Αλλού αναφέρεται ο τουρκικός πήχης «αρσίν» (arşun, arşın) ο λεγόμενος «μεγάλος πήχυς» = με 66,9 εκ. του μέτρου.  Και πάλι τον βλέπουμε να ισοδυναμεί με 64 ή 65 εκ. Ο τετραγωνικός πήχης, ως μέτρο επιφάνειας κτημάτων και οικοπέδων, άρχισε να αναφέρεται στα μετεπαναστατικά συμβόλαια. Από βιβλιογραφία πληροφορούμεθα ότι το 19ο αι. ο τεκτονικός πήχης των μαστόρων οικοδομών ήταν συνήθως 75 εκ.
Με διάταγμα του Όθωνα το 1836, αποφασίστηκε η χρήση του γαλλικού μέτρου, που ήταν και η πρώτη προσπάθεια εισαγωγής του Γαλλικού Μετρικού Συστήματος στη χώρα μας.  Με αυτό το διάταγμα εξισώνεται ο βασιλικός πήχης με το Γαλλικό μέτρο.
Σύντομα επανήλθε ο τεκτονικός και εμπορικός πήχης (όπως στο παρόν έγγραφο) που ίσχυσε μέχρι τη 31 Μαρτίου 1959, όταν καθιερώθηκε οριστικά το Γαλλικό μέτρο σε όλες τις εφαρμογές, ως διεθνής μετρική μονάδα πλέον.    

5. Μεσότοιχον το ανταμικόν: Τοίχος που ανήκει και στους δύο αντάμα = μαζί. Συνηθισμένη περίπτωση παλαιά, ιδιαίτερα όταν μια οικία κληρονομείται σε δυο παιδιά. Τα όρια τις ιδιοκτησίας ορίζονται στο μέσον του τοίχου. Σήμερα αποφεύγεται αυτή η πρακτική.  

6.   / πον:  Στο υποσελίδιο ο γραφέας σημειώνει ένα σύμβολο, που δηλώνει ότι το κείμενο ακολουθεί, στη λέξη που αποτελεί την αρχή της επόμενης σελίδας. Παλαιότατη πρακτική των αντιγραφέων χειρόγραφων βιβλίων και αργότερα των τυπογραφημένων, χρησιμότατη στο βιβλιοδέτη, για να γνωρίζει με βεβαιότητα τη σειρά των φύλλων και σελίδων.  Η πρακτική αυτή δεν υπάρχει σήμερα, από την εποχή της εφαρμογής των αριθμημένων σελίδων.

7.  Οθωμανικό έγγραφο Χοτζέτι :  Τίτλος ιδιοκτησίας που εκδόθηκε από Οθωμανική αρχή. Επίσημο και ισχυρό έγγραφο, σε αντίθεση με το ιδιωτικό συμφωνητικό – πωλητήριο, που συνήθως αφορούσε σε μικρής αξίας ακινήτου, ή μη εύπορων ιδιοκτητών προς απαλλαγή των εξόδων του χοντζετίου.

8.  Γεώργιος Ραδαιώτης καί Αγγελής Νικολάου : Πρώην ιδιοκτήτες του μισού σπιτιού, που πούλησαν με χοντζέτι στον Δημήτριο Κουκκουζόπουλο, χρόνους 32 (δηλ. το 1799). 
Περί του Γ. Ραδιώτη δεν γνωρίζω. Η δήλωση όμως ότι ήταν συνιδιοκτήτης με τον Αγγελή Νικολάου, τεκμηριώνει ότι υπήρχε συγγένεια μεταξύ των, πιθανόν δε, το μερίδιό του να προέρχεται από προικώο της συζύγου του ή μητέρας του, επίσης Κουκουζοπούλας, αγνώστου ονόματος.
Αγγελής Νικολάου:  (πωλητής του προικώου της συζύγου του Εξακουστής) ήταν γιος του Μιχαλάκη Λαμπάρδη και εγκονός του Νικολάου Λαμπάρδη ή Φιλοσόφου (πιθανότατα απογόνων του ιδρυτού της Μονής Φιλοσόφου Δημητσάνας το 960μ.χ.). Υπέγραφε επίσης και ως Αγγελής Νικολόπουλος ή Αγγελής του Νικολού, αλλά και Αγγελής Μιχαλακόπουλος ως γιος του Μιχαλάκη. Έφερε δε και το παρώνυμο Μπόκας..  Ο Αγγελής Νικολάου είχε σύζυγο την Εξακουστή Κουκουζή. (βλ. υποσημ. 10) και ήταν πενθερός του ενάγοντα Παναγ. Χαραλαμπόπουλου, από τη κόρη τους Ελεούσα. Ο Αγγελής και η Εξακουστή, εκτός της Ελεούσας, είχαν και τα κάτωθι αγόρια (ή παιδιά, όπως τα έλεγαν τότε):   
--  α) Παναγιώτης, περί του υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες.
--  β) Ευθύμιος, για τον οποίο υπάρχουν πολλές, μεταξύ των οποίων, είναι γνωστός στη επιτυχή ανάμιξή του προς παραπλάνηση των Τουρκικών αρχών στο ζήτημα της κατασκευή πυρίτιδας στη Δημητσάνα πριν την επανάσταση. Ήταν πρακτικός ιατρός, το 1820 ήταν μεταξύ των δημογερόντων, πολλές φορές πρόκριτος και απεβίωσε πριν τα μέσα του 19ου αι. Γιος του Ευθυμίου ήταν ο Διονύσιος Νικολάου ή Ευθυμίου, ο οποίος ήταν δημοτικός εισπράκτορας και το 1840 υπέγραψε ως μάρτυς στο παρόν έγγραφο (βλ. υποσημ. 14).
--  γ) Ο Νικολός, ο οποίος υπήρξε περιώνυμος για τις μεγάλες ζωοκλοπές, ως επί κεφαλής ολόκληρου συνεργείου, μεταξύ των οποίων και το Χαράλαμπο Χαραλαμπόπουλο γιο του Παναγιώτη, του ενάγοντος στο παρόν έγγραφο (βλ. υποσημ. 2). 

9.  «μνημονεία Ναυπλίας»: Μετάφρασε το Οθωμανικό χοντζέτι. Δεν γνωρίζω την υπηρεσία αυτή του Ναυπλίου. Πιθανόν δικαστική (;).

10.  Ο Δημήτριος Κουκκουζόπουλος, ο αυτάδελφος του Τσωάννου, αγόρασε νομίμως από την Εξακουστή (θυγατέρα του Παναγιώτη) καί τον σύζυγόν της Ἀγγελή Νικολάου.
--  α) Δημήτριος Κουκκουζόπουλος: ή Παππαγιανόπουλος, γιος του Κωνσταντίνου Κουκουζή ή Παπαγιαννόπουλου και της Μαργαρίτας (βλ. υποσημ. 1). Ήταν ανεψιός της Εξακουστής. Είχε γιο Κωνσταντίνο, έμπορο ο οποίος παντρεύτηκε το Νοέμβριο του 1851 τη νεότερη από τις δυο θυγατέρες του πλουσιότατου Δημητσανίτη Δήμου Καραβαλή, ονομαζόμενη Βασιλική. Αυτός ο Κωνσταντίνος ασχολήθηκε με το εμπόριο σταφίδας στη Πάτρα και έκτισε την μεγάλη οικία, γνωστή ως «Ξενιού» πάνω στη πατρική, στα μέσα του 19ου αι. Αργότερα ατύχησε στις εμπορικές του επιχειρήσεις.
--  β) Εξακουστή (ή Ξακουστή ή Ξάκω, όπως την αποκαλούσαν) πούλησε στον Δημήτριο Κουκουζή την προικώα οικία της, την οποία διαχειριζόταν ο σύζυγός της Αγγελής Νικολάου.  Το 1795 Ήταν ήδη παντρεμένη. (Η υψηλή κυριότητα της προίκας παραχωρείται στη κόρη, ενώ  στον σύζυγό της η επικαρπία, δηλ. η διαχείριση της προίκας, αφού είναι γνωστό, ότι η Ξακουστή ήταν αγράμματη)
Η Ξακουστή ήταν θυγ. του  Δημητρίου Κουκουζή,  και όχι του Παναγιώτου, όπως διαβάζουμε στο παρόν έγγραφο, το οποίο μάλλον είναι λάθος του αντιγραφέα (;). Μάλιστα ήταν θυγατέρα από το δεύτερο γάμο του Δημητρίου. Το όνομα της μητέρας της ήταν Σμαράγδα. Δύο αδέλφια της Ξακουστής είναι γνωστά: α) Ο Διαμαντής ως αυτάδελφος  και β) Κωνσταντίνος ως ετεροθαλής από το Α΄ γάμο του πατέρα της με την Κανέλλα. Παιδιά αυτού του Κωνσταντίνου ήταν οι Τσωάννης και Δημήτριος του παρόντος εγγράφου. Άρα η Ξακουστή ήταν θεία τους. Η Ξακουστή πρέπει να ορφάνεψε μικρή, διότι ο πατέρας της Δημήτριος είχε ήδη αποβιώσει το 1786. Η κατοικία αυτού του κλάδου των Κουκουζαίων ήταν στο ίδιο μέρος όπου κτίστηκε, περί το 1850, η μεγάλη σωζόμενη σήμερα οικία, γνωστή ως «Ξενιού» αναπαλαιωμένη σε Ξενώνα. Η μητέρα του Π. Πατρών Γερμανού, Κανέλλα, ήταν επίσης Κουκουζοπούλα.
Σχετικά με το πατρώνυμο της Ξακουστής, καταγράφω το ακόλουθο σκεπτικό: Είναι τεκμηριωμένο ότι φυσικός της πατέρας ήταν ο Δημήτριος, ο οποίος το 1786 είχε ήδη αποβιώσει (ίσως δε να απεβίωσε το 1781). Πιθανότατα η Ξακουστή ήταν ανήλικη τότε, και ως ανήλικη έλαβε κηδεμόνα (επίτροπο) κάποιον στενό συγγενή της, που ονομαζόταν Παναγιώτης, περί του οποίου δεν υπάρχουν πληροφορίες.  Μετά την δημιουργία του κράτους μας, και σύμφωνα με παρόμοια έγγραφά μου, η διαδικασία κηδεμονίας των ανηλίκων τέκνων ήταν η εξής: Μετά από οικογενειακό συμβούλιο συνήθως την κηδεμονία – επιτροπεία αναλάμβανε η μητέρα, αν ήταν εγγράμματη, άλλως ο πλησιέστερος συγγενής, μαζί με έναν εγγράμματο επίσης στενό συγγενή που ονομαζόταν «παρεπίτροπος». Πιστεύω ότι με αυτό το σκεπτικό δικαιολογείται η εγγραφή του πατρώνυμου της Ξακουστής ως Παναγιώτης, και ότι δεν πρόκειται περί λάθους αντιγραφής στο παρόν έγγραφο.  

11.  «. . . ἡ περιοχή προσήκει νά γεωρισθῇ:  Να καθοριστεί με σημάδια παλουκιών ή περιφραχθεί. Τοπογραφηθεί θα λέγαμε σήμερα.

12.  «. . . του Τουρκικού εγγράφου»:  Η επίσημος ορολογία είναι «Οθωμανικού εγγράφου» όπως καταγράφεται στις προηγούμενες παραγράφους.  Αν δεν πρόκειται για λάθος αντιγραφής, θεωρώ ότι η έκφραση υποκρύπτει λανθάνοντα λαϊκισμό της εποχής.  Είναι γνωστό ότι τους τελευταίους αιώνες τουλάχιστον της Οθωμανικής κυριαρχίας στα Βαλκάνια, ο χαρακτηρισμός «Τούρκος» εννοεί τον Μουσουλμάνο το θρήσκευμα, ανεξάρτητα φυλετικής προέλευσης, όπως αντίστοιχα ο «Ρωμιός» αλλά και ο «Γραικός» το Χριστιανό, δεδομένου ότι θεωρητικά οι Οθωμανοί δεν ξεχώριζαν λαούς – φυλές, αλλά θρησκείες.  Επίσης από τα μέσα του 18ου αι. ο χαρακτηρισμός «Τούρκος» είχε αρχίσει να θεωρείται ολίγον υποτιμητικός, ακόμα και από τους Οθωμανούς διανοούμενους τουλάχιστον, οι οποίοι προτιμούσαν τη λέξη Οθωμανός.  Όλα αυτά με την έννοια του ένδοξου παρελθόντος, δηλαδή των Οθωμανών κατακτητών των πρώτων αιώνων της αυτοκρατορίας τους, όπως και εμείς αναφερόμαστε τότε, στους Έλληνες εννοώντας τους ένδοξους αρχαίους προγόνους μας. Με τη λέξη Τούρκος εννοούσαν τον κατώτερης πολιτισμικά μουσουλμάνο. (Περί τη έννοιας του όρου Τούρκος στα μέσα του 19ου αι. βλ. Βασίλειος Δ. Σιακωτός «Ο διδάσκαλος Κανέλλος Σπανός και το έργο του Γραμματική της Τουρκικής Γλώσσης (1730)». Σελ. 267 “Journal of Oriental and African Studies” Vol. 15 - 2006).        
Λέγεται ότι κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού πολέμου, οι Οθωμανοί αξιωματικοί εμψύχωναν τους στρατιώτες τους λέγοντας: «Πολεμάτε σαν Οθωμανοί και όχι σαν Τούρκοι». Αυτά συμβαίνουν σε περιόδους όπου μια αυτοκρατορία ξεπέφτει, όπως ήταν την εποχή της Ελληνικής επανάστασης. Το θέμα έχει σχέση και με την εμφάνιση των «Νεοτούρκων» αργότερα, όταν έβλεπαν ότι την αυτοκρατορία τους να ξεπέφτει, παρά την μακροχρόνια αναφορά στους Οθωμανούς, διέδωσαν το «Είμαι Τούρκος και είμαι υπερήφανός». Με αυτό το πνεύμα ο Κεμάλ Ατατούρκ δημιούργησε το νέο εθνικό Τουρκικό κράτος. 
Το χαρακτηρισμό «Τούρκος» χρησιμοποίησαν με την ίδια έννοια και οι Ευρωπαίοι, οι οποίοι και την διέδωσαν ανά την υφήλιο στις αποικίες τους. Έτσι ακόμη και σήμερα, 21ος αιώνας, ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων της γης, και ιδιαίτερα της λατινικής Αμερικής,  λέγοντας «Τούρκος» εννοούν τους μουσουλμάνους γενικώς. Διαθέτοντας σχετικές μαρτυρίες, θεωρώ αδόκιμη τη χρήση αυτής της λέξης σε επίσημο έγγραφο. 

13.  Περί του Ειρηνοδίκη Γόρτυνος Δ. Παπαγιαννόπουλου και του  Γραμματέα Διαμαντή Ιωάννου, δεν γνωρίζω.

14.  --  α)  Διονύσιος Ευθυμίου:  Υπέγραψε ως μάρτυς την εξόφληση των δικαστικών εξόδων του Παναγ. Χαραλαμπόπουλου, επτά χρόνια μετά τη παρούσα απόφαση.  Ο Διονύσης ήταν γιος του Ευθυμίου Νικολάου και εγγονός του Αγγελή Νικολάου και της Ξακουστής. Παρατηρούμε ότι υπέγραψε ως Ευθυμίου, δηλαδή με το πατρώνυμο, που ήταν πανάρχαια πρακτική, ενώ σε άλλα έγγραφα υπέγραφε ως Νικολάου, αλλά και ως Μπόκας, που ήταν οικογενειακό παρώνυμο.  Ο Διονύσιος ήταν δημοτικός εισπράκτορας και ασχολήθηκε με το δανεισμό, των χωρικών της περιοχής αλλά και προς Δημητσανίτες. Είχε ένα γιο, τον Ιωάννη, ο οποίος υπέγραφε ως Ευθυμιόπουλος ή Μπόκας, και ήταν έμπορος Δημητσάνας.  
--  β)  Περί του τοποτηρητή του Ταμία Γόρτυνος  Διογένη Λεονταρίτη, δεν γνωρίζω.

15.  Αντώνιος Τερζόπουλος, μάρτυς:  Οι Τερζόπουλοι Δημητσάνας κατάγονται από το Σαρακίνι της Γόρτυνος (Καρύταινας) έφεραν και το επώνυμο Τρουπής. Αργότερα κλάδος της οικογένειας έλαβε το επώνυμο Αλμπάνης από τον Παναγιώτη, ο οποίος αναφέρεται κατά τις αρχές του 19ου αι. με το επάγγελμα που ασκούσε δηλ. του πεταλωτή. 
Ο Αντώνης Τερζόπουλος αναφέρεται για πρώτη φορά το 1828, ως επίτροπος των Ταξιαρχών όπου παρέμεινε και το 1829. Υπέγραφε δε άλλοτε με το επώνυμο Τρουπής (των προγόνων του), άλλοτε ως Αλμπάνης (του κλάδου των Αλμπάνηδων, αλλά και το επάγγελμά του) και άλλοτε με το Τερζόπουλος (ίσως από το επάγγελμα του τερζή = ράφτη του πατέρα του ;).  Το 1851 πάντρεψε τη κόρη του με το Κωνσταντίνο Σπυλιόπουλο. Πιθανότατα είχε γιο Γιωργάκη Τερζόπουλο, ο οποίος ήταν μεταπράτης, τοκιστής και το 1833 διετέλεσε επίτροπος των Ταξιαρχών.    

Νίκος Κουμπέτσος

 ============================================================

Arcadians
Πέμπτη 21 Οκτωβρίου 2010