|
Επιμέλεια Γιώργος Ιωαννίδης
Ιστορικός ερευνητής
Μέλος Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών
Ανύτης της Τεγεάτιδος Επιγράμματα
Εισαγωγικό Σημείωμα - Κείμενο - Νεοελληνική Απόδοση
Εισαγωγικό Σημείωμα
Α. Ποια είναι η Ανύτη η Τεγεάτις;
Για το πρόσωπο και τη ζωή της Ανύτης δυστυχώς δεν γνωρίζουμε πολλά. Παραμένει άγνωστη η οικογένειά της, το πρόγραμμα της Σχολής που φέρεται ότι διηύθυνε και ο ακριβής χρόνος γέννησης και θανάτου. Ο Αντίπατρος ο Θεσσαλονικεύς (1ος αι. π.Χ.) την κατατάσσει μεταξύ των εννέα μεγαλυτέρων ποιητριών της αρχαιότητος και την ονομάζει «θηλυκό Όμηρο» ίσως λόγω του αρχαιοπρεπούς ύφους της. Την ίδια περίπου εποχή (το 80 π.Χ.) ο Μελέαγρος από τα Γάδαρα της Συρίας γνώριζε τα ποιήματα της Ανύτης και περιέλαβε κάποια από αυτά στην Ανθολογία του (παρομοιάζοντάς τα με κρίνα). Ο Ιούλιος Πολυδεύκης, τον 2ο αι. μ.Χ. διασώζει επιτύμβιο επίγραμμά της «με το οποίο η ποιήτρια δόξασε την Λοκρίδα» Τέλος, το λεξικό «Σουίδα» (10ος αι. μ.Χ.) παραθέτει στίχους από ποιήματά της.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για εξέχουσα προσωπικότητα των γραμμάτων. Όμως για ποια Ανύτη πρόκειται; Και πότε ακριβώς έζησε; Οι γραπτές ειδήσεις μέχρι το 10ο αι. μ.Χ. συμφωνούν για την Ανύτη από την Τεγέα ποιήτρια και επιγραμματοποιό με αρκετούς θαυμαστές και μαθητές – μεταξύ των οποίων τον Λεωνίδα απ’ τον Τάραντα. Η επιρροή της στα κοινά φαίνεται να ήταν μεγάλη αφού οι Τεγεάτες την τιμούσαν και μιλούσαν γι’ αυτήν με ευλάβεια. Χάλκινα πορτραίτα της ποιήτριας, έργα του Ευθυκράτη γιου του Λυσίππου και του Μεγαλοπολίτη Κηφισόδοτου του Νεοτέρου (3ος αι. π.Χ.) σε περίοπτη θέση, κοσμούσαν τον Ναό της Αλαίας Αθηνάς - πολιούχου της Τεγέας. Τα πορτραίτα αυτά έκαναν εντύπωση στους επισκέπτες της πόλης τουλάχιστον μέχρι τον 2ο αι. μ.Χ..
Πολλοί ερευνητές τοποθετούν την ακμή της Ανύτης της Τεγεάτιδος γύρω στο 300 π.Χ.. Όμως το 1606 που ανακαλύφθηκε στη Χαϊδελβέργη το μοναδικό χειρόγραφο της «Παλατινής Ανθολογίας» (μεταξύ άλλων περιέχει 22 επιγράμματα αποδιδόμενα σε αυτήν), ο φιλολογικός κόσμος άρχισε να αμφιβάλλει για την ύπαρξη μιας μόνο ποιήτριας με όνομα Ανύτη, διότι ένα από τα επιγράμματα που παραδίδονται αποδίδεται στην «Ανύτη Μυτιληναία». Πρώτος πρόσεξε την λεπτομέρεια αυτή ο J.C. Wolfius το 1734. Αργότερα (1874) ο Σκοτσέζος Charl Neaves διακρίνει δύο ποιήτριες με το όνομα Ανύτη.Τέλος ο Ακαδημαϊκός Σίμος Μενάρδος είναι ο πρώτος Έλληνας που απέδωσε δύο Επιγράμματα της Παλατινής Ανθολογίας στην «Ανύτη Μυτιληναία» χωρίς να μας πείθει για την αξιοπιστία των πηγών που χρησιμοποίησε.
Από το τέλος του 19ου αι. και όλο τον 20ο αι., Άγγλοι ερευνητές και ερευνητικά κέντρα μεγάλων Αμερικανικών Πανεπιστημίων της Νέας Υόρκης, της Καλιφόρνια και του Ιλινόις ανέπτυξαν θεωρίες (χωρίς σοβαρά ερείσματα) για τουλάχιστον δύο Τεγεάτιδες ποιήτριες και μία Μυτιληναία με το όνομα Ανύτη. Πιστεύουν ότι μία από αυτές έζησε τον 8ο αι.. μια άλλη τον 4ο αι. και μία τρίτη στο τέλος του 3ου αι.(κοντά στο 200 π.Χ.).
Η σύγχυση γύρω από την ταυτότητα της ποιήτριας ίσως οφείλεται στο γλωσσικό ιδίωμα των αποδιδομένων σε αυτήν επιγραμμάτων (διάλεκτος «Αυστηρά Δωρίδα») αφού ελάχιστοι χειρίζονταν την διάλεκτο αυτή τον 3ο αι. π.Χ. τόσο τέλεια όσο η Ανύτη. Δεν σχολιάστηκε από κανένα ερευνητή, το ότι η φερομένη ως «Ανύτη Μυτιληναία» γράφει στην ίδια διάλεκτο με την «Τεγεάτιδα» (στην «Αυστηρά Δωρίδα» που ιδίως στα νησιά όλοι σχεδόν την είχαν ξεχάσει) Ακόμη και ο μαθητής της Ανύτης Λεωνίδας απ' τον Τάραντα που θέλει να μιμηθεί τη δασκάλα του αποφεύγει τις δύσκολες εκφράσεις. Μόνο στην Αρκαδία και στην Κύπρο – ιδιαίτερα οι Ιερείς – χειρίζονταν τέλεια την «Αυστηρά Δωρίδα». Η Ανύτη η Τεγεάτις γράφει με μεγάλη άνεση αυτή τη δύσκολη για την εποχή της διάλεκτο. Πιθανόν οι δεξιότητές της να σχετίζονται με τις στενές σχέσεις που είχε με το Ιερατείο του Ασκληπιού. Είναι αλήθεια πως κάποτε «πλεύσασα ες την Ναύπακτον» προσφέρθηκε να βοηθήσει τους ιατρούς – ιερείς – του Ασκληπιού για την θεραπεία κάποιου πλούσιου που έπασχε από νόσο των οφθαλμών. Δεν είναι απίθανο η ποιήτρια να υπηρέτησε ως ιέρεια ή ως επιστημονικό προσωπικό στο Ιερό του Ασκληπιού. Άλλωστε δεν ήταν η μόνη λογία της εποχής με ιερατικό αξίωμα. Λίγα χρόνια πριν από αυτήν υπηρετούσαν και άλλες μορφωμένες γυναίκες σε διάφορα Ιερά, (όπως το 429 π.Χ. η Πυθαγόρεια δασκάλα του Σωκράτη Διοτίμα από την Μαντινεία).
Οι ερευνητές του Τμήματος Κλασσικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα σε ανακοινώσεις που δημοσιεύθηκαν από το 1991 έως το 2000 καταλήγουν στο συμπέρασμα (που φαίνεται και πιο λογικό) ότι η γνωστή «Ανύτη η Τεγεάτις» έγραψε τα ποιήματά της στην αρχή του 3ου αι.. Είναι αλήθεια ότι αν η φίλη της η μικρή Μυρώ ταυτίζεται με την Μυρώ τη Βυζαντία (που γεννήθηκε όχι νωρίτερα από το 285 π.Χ.) τότε το επίγραμμα ΑΠ 7, 190 δεν μπορεί να γράφτηκε πριν το 275 όταν η Μυρώ ήταν περίπου δέκα ετών. Επίσης αν κάποτε η φερομένη ως «Ανύτη Μυτιληναία» ταυτιστεί με την Τεγεάτιδα (μια και το ύφος και το γλωσσικό ιδίωμα δεν έχουν αξιόλογες διαφορές), τότε το επίγραμμα ΑΠ 7, 492 που ο Σίμος Μενάρδος το αποδίδει σε αυτήν, πρέπει να τοποθετηθεί τουλάχιστον μετά το 278 αφού οι Γαλάτες εισέβαλαν στη Μικρά Ασία στις αρχές του 279 π.Χ. και οι τρεις Μιλήσιες ηρωίδες πού εξυμνούνται στο επίγραμμα προτίμησαν να αποφύγουν την ατίμωση και να κάνουν «τον Άδη κηδεμόνα τους» (μάλλον μεταξύ 279–270π.Χ. ). Η Ανύτη λοιπόν έγραφε – και βρισκόταν σε μεγάλη ακμή – μέχρι τουλάχιστον το 278 π.Χ.
Απ’ ότι φαίνεται η Ποιήτρια Ανύτη θα απασχολεί για πολύ ακόμη τους φιλολογικούς κύκλους. Η ερευνήτρια M. J. Baale, επισημαίνει ότι το πρόβλημα «πόσες ποιήτριες με το όνομα Ανύτη είναι γνωστές και πότε ακριβώς έζησαν» δεν έχει κλείσει ακόμη.
Β. Η Ανύτη κοντά στα προβλήματα των συμπολιτών της
Από τα σωζόμενα επιγράμματά της και από την παράδοση που διασώζει ο Παυσανίας και ο Ιούλιος Πολυδεύκης φαίνεται ότι η Ανύτη έκανε πολλά ταξίδια εκτός Αρκαδίας, απέκτησε φιλίες στην Επίδαυρο και στα λιμάνια της Λοκρίδος (ιδιαίτερα τη Ναύπακτο) όπου γνώρισε – ή της χάρισαν ή αγόρασε – την αγαπημένη της σκυλίτσα για την οποία έγραψε το ωραίο συγκινητικό επίγραμμα. Ταξίδεψε και σε άλλες Ελληνικές πόλεις. Κατά τον Δ. Σκιαδά η φήμη της είχε φθάσει στη Ρόδο, στην Κάτω Ιταλία και στο Βυζάντιο και είδε από κοντά τα κοινωνικά προβλήματα του κόσμου.
Ας μην ξεχνούμε ότι στην εποχή της, οι ραγδαίες πολιτικές ανατροπές ευνοούσαν κλίμα αβεβαιότητας και ανασφάλειας στη Μεσόγειο. Η δύναμη της «μοίρας» εξουσίαζε και καταπίεζε τη ζωή του μέσου πολίτη. Τον φόβο μπροστά στο άγνωστο (μπρος στην ανθρώπινη μοίρα) και τον θρήνο για τον άδικο χαμό νέων ανθρώπων αποτυπώνει η Ανύτη σε Επιτύμβια Επιγράμματα: Τραγικές φιγούρες όπως η άτυχη Φιλαινίς που νεόνυμφη τη βρήκε ο θάνατος («χευμ’ αχέροντος έβα») ΠΑ 7. 486, η όμορφη Αντιβία που ενώ ήταν περιζήτητη ως μέλλουσα νύμφη, η «ουλομένα μοίρα» την πρόδωσε ΠΑ 7. 490, η μικρούλα Ερατώ που αγκαλιάζοντας τον πατέρα της θρηνεί διότι «το βλέμμα της θα το σβήσει ο θάνατος» ΠΑ 7. 646, συγκινούν έντονα την Ανύτη. Όμως το χτύπημα της σκληρής μοίρας δεν μπορεί να νικήσει την αξιοπρέπεια. Η χαροκαμένη μητέρα της αδικοχαμένης Θερσίδος ΠΑ 7. 649 στέκεται και κλαίει βουβά, χωρίς κραυγές και οιμωγές μπρος στο άγαλμα της νεκρής κόρης της. Οι βίαιες κινήσεις και η άκρα απόγνωση δεν αρέσουν στην Ανύτη.
Τον βουβό θρήνο δεν τον προκαλεί μόνο ο θάνατος. Αν προσέξουμε θα δούμε ότι σε πολλά ποιήματά της η Ανύτη εκφράζει μία νοσταλγία – μια βαθιά θλίψη – γι’ αυτά που έφυγαν ανεπιστρεπτί. Η θλιβερή – μοιραία – λέξη «ουκέτι» (=«ποτέ πια») αντηχεί πένθιμα: Το όμορφο περήφανο δελφίνι ΠΑ 7. 215, ποτέ πια δεν θα φανεί να παίζει χαρούμενο με το κύμα («πλωτήσιν αγαλλόμενος πελάγεσιν») αλλά κείται νεκρό ριγμένο από την άγρια νοτιά στην ακτή. Και ο πετεινός της ποιήτριας ΠΑ 7. 202, ποτέ πια δεν θα την ξυπνήσει το πρωινό τινάζοντας χαρούμενα τα πλούσια φτερά του («πυκιναίς πτερύγεσσι ερέσσων») διότι ο ληστής τον έπνιξε κρυφά την νύχτα. Μήπως στις πικρές αυτές φράσεις κρύβεται η νοσταλγία για τις ελεύθερες – χαρούμενες – μέρες που χάθηκαν; Τα βαριά σύννεφα εκείνα τα χρόνια είχαν πια αρχίσει να φαίνονται. Εμφύλιοι πόλεμοι μεταξύ ελληνικών πόλεων προετοίμαζαν την κατάλυση των ελευθεριών. Άρχισε να λείπει στην Ανύτη και στους μαθητές της το ξένοιαστο πρωινό ξύπνημα. Γνώριζαν πως δεν τους περίμενε πια η Εκκλησία του Δήμου. Περισσότερη όμως θλίψη προκαλούσε ο αφοπλισμός των πολιτών. Το πολεμικό Δόρυ ΠΑ 6, 123 δεν θα στάξει πια αίμα στις φονικές μάχες («φόνον δαΐων»). Στέκεται σε κάποιο βάθρο στο Ναό της Αθηνάς να θυμίζει παλιές ηρωικές στιγμές. Οι πολίτες στη Μεσόγειο άοπλοι και νικημένοι είναι αναγκασμένοι να παρακολουθούν τα γεγονότα χωρίς να μετέχουν στις αποφάσεις και χωρίς να μπορούν να ασκήσουν έλεγχο. Το μόνο που μένει στον ξεχασμένο πολίτη της Μεσογείου είναι η νοσταλγία για τις παλιές ηρωικές μέρες όταν ακόμη και οι δούλοι (όπως ο Μάνης ΠΑ 7. 538 θυσιάζονταν για την πατρίδα
Μοναδική ελπίδα για τον ξεχασμένο και φοβισμένο πολίτη που γνώρισε η Ανύτη στις ακτές της Μεσογείου ήταν η προσδοκία σωτηρίας που θα προέλθει από υπερφυσική – θεία – δύναμη. Ο «Σωτήρ» έπρεπε να είναι επιβλητικός και να εμπνέει σεβασμό. Η ιδέα αυτή του μεγαλοπρεπούς «Σωτήρος» είχε επηρεάσει τους τεχνίτες και καλλιτέχνες της εποχής και έστηναν «ξόανα» και πέτρινα ή χάλκινα αγάλματα αφιερωμένα σε Νύμφες και άλλους «πολιούχους» θεούς. ζητώντας από αυτά προστασία («σώζοιτε…»). Τέτοια ήταν τα ξόανα αφιερωμένα στις «Ανιγρίδες Νύμφες» που περιγράφει σε επίγραμμά της η Μυρώ η Βυζαντία μαθήτρια και φίλη της Ανύτης.
Στους θαλασσινούς, προστασία και σωτηρία προσέφερε μέσω των ναών και αγαλμάτων της η «φιλομειδής» (χαμογελαστή) «σκηπτούχος» «Κύπρις» (θεά Αφροδίτη) . Οι ναυαγοί την παρακαλούσαν πάντα στις προσευχές τους διότι ήταν «φιλική στους θαλασσοπόρους» Ένα τέτοιο επιβλητικό «ξόανο» της «Κύπριδος» είχε υπ’ όψιν η Ανύτη για να γράψει το Επίγραμμα ΠΑ 9. 144. Το είχαν στήσει ίσως στο προαύλιο ναού στην ακροθαλασσιά, ώστε να είναι ορατό από τα διερχόμενα πλοία και φαινόταν ως να ευλογούσε τους ναυτιλλομένους και τους υποσχόταν ευχάριστο ταξίδι («φίλον ναυτήσι τελή πλόον»). Χαρακτηριστικό είναι ότι σε τέσσερις Δωρικούς στίχους η ποιήτρια εκφράζει ό,τι ένας κριτικός τέχνης θα περιέγραφε σε πολυσέλιδη πραγματεία. Η επιβλητική μορφή της Αφροδίτης δεσπόζει στο χώρο ο οποίος «της ανήκει». Το «λαμπρό ξόανο» ίσταται στη θέση του να ατενίζει αλλά και να εποπτεύει το «λαμπρόν πέλαγος». Αυστηρή ήταν η θεά και δυναμική. Είχε τη δύναμη και τη θέληση να σώσει, να ελεήσει και να προστατεύσει, γι’ αυτό και ενέπνεε εμπιστοσύνη. Όμως παράλληλα η χαμογελαστή και ευγενική μορφή της έδιωχνε το φόβο των ναυτιλλομένων και τους έκανε να ξεχνούν τον απέραντο «πόντο» με τους φόβους και τις παγίδες που κρύβει.
Αν στην εποχή της Ανύτης η «Κύπρις» είχε αναλάβει την προστασία και σωτηρία των ναυτιλλομένων, όμως στην ξηρά ο Ερμής ήταν ο προστάτης των οδοιπόρων και των εμπόρων. Μέσα στη θολή, ζοφερή ατμόσφαιρα και στην πολιτική αστάθεια των Ελληνιστικών χρόνων το άγαλμα του Ερμή «στο τρίστρατο δίπλα στην κατάλευκη από τα κύματα ακτή» ΠΑ 9. 144 περιμένει τους «κεκμηώτας» (κουρασμένους) να τους χαρίσει λίγη «άμπαυσιν οδοίο» (ανάπαυση στη δύσκολη πορεία) και να τους δροσίσει με το νερό της παρακείμενης κρήνης. Είναι σαφής ο συμβολισμός που η Ανύτη θέλει να περάσει: Υπάρχει ελπίδα. Δεν τελείωσε τίποτε. Τον θεό του εμπορίου δεν τον νοιάζει ο άγριος (μήπως και πολεμικός;;) άνεμος που κτυπά το άγαλμά του στο «ηνεμόεντα» (ανεμοδαρμένο) χώρο. Μέσα στη θύελλα των γεγονότων υπάρχει μία «κράνα» (κρήνη) με δροσερό νερό δίπλα στο ήρεμο άγαλμα του Ερμή να ξεκουράσει και να ξεδιψάσει τον ταλαίπωρο οδοιπόρο.
Γ. Η Ανύτη στα Αρκαδικά Όρη
Αν και η Ανύτη ταξίδεψε και γνώρισε τα περισσότερα Ελληνικά κέντρα της εποχής της, όμως ο φυσικός της χώρος ήταν η Αρκαδία. Με γλαφυρές εικόνες περιγράφει τον κόσμο της στα ψηλά βουνά και προσκαλεί τους μαθητές και ακροατές της να απολαύσουν τα ειδυλλιακά ειρηνικά τοπία όπου ζει και χαίρεται. Την εμπνέει η Αρκαδική φύση και είναι η πρώτη που ασχολήθηκε με το «ποιμενικό επίγραμμα». Κάποιοι – όσοι τοποθετούν την ακμή της γύρω στο 300 π.Χ. – την θεωρούν πρώιμη βουκολική ποιήτρια προάγγελο του Θεόκριτου. Ο Οβίδιος αργότερα, είναι βέβαιο ότι αναζήτησε στην Αρκαδία τον βουκολικό κόσμο της Ανύτης – «μυήθηκε» σ’ αυτόν – τον αγάπησε και τον τραγούδισε.
Όπως όλα τα Επιγράμματα και οι Επιτύμβιες Επιγραφές παραδοσιακά, έτσι και τα Επιγράμματα της Ανύτης απευθύνονται στον «ξένο», που καλείται να απολαύσει τη δροσιά του δάσους και να αναπαυθεί δίπλα στην πηγή ή στη σκιά ενός δένδρου. Όταν ο κουρασμένος διαβάτης αντλήσει «ωραίου νάματος αδύ πόμα» ΠΑ 9. 313 όλα τα βάσανά του θα τα ξεχάσει «υπό καλά δάφνας ευθαλέα φύλλα». Ο ξένος ΠΑ 9. 144 καλείται να καθίσει «υπό ταν πτελέαν» να απολαύσει το «θρόισμα των φύλλων της» στη δροσερή «πνοή του Ζεφύρου» πίνοντας δροσερό «ύδωρ». Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι στα περισσότερα Επιγράμματα της Ανύτης το «ύδωρ» έχει κεντρική θέση και είναι πάντα «μελιχρόν» (γλυκύ – δεν είναι γλυφό ΠΑ 16. 291, πηγάζει «εκ παγάς ψυχρόν» ΠΑ 16. 228, είναι «ωραίον νάματος αδύ πόμα» ΠΑ 9. 313, είναι «ψυχρόν αχραές» ΠΑ 9. 314. Δροσίζει και αναπαύει. Πάντα μια πηγή ή μια κρήνη στη σκιά πλατύφυλλου δένδρου περιμένει τον «ξένο», τον «οδίτη» ή τον «κεκμηώτα» (κουρασμένο μετά από την κοπιαστική αγροτική εργασία) να τον δροσίσει και να τον ξεκουράσει. από το «θερμόν καύμα» ΠΑ 16. 228, από τους «πόνους θέρεος» (κούραση κατακαλόκαιρου) ΠΑ 9. 313 ή από το «αξαλέον θέρος» ΠΑ 16.291.
Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι ο Δίας ως θεότητα λείπει από τα σωζόμενα ποιήματα της Ανύτης και πουθενά δεν φαίνεται ο Ασκληπιός που διέθετε σημαντικά Ιερά σε μεγάλες πόλεις της Αρκαδίας – αν και κατά τον Παυσανία η Ανύτη συνεργάστηκε κάποτε με αυτά τα Ιερά. Απουσιάζουν επίσης ο Απόλλων, η Δήμητρα στο μεγάλο πλακόστρωτο δρόμο με τις δρυς που ξεκινούσε από τις πύλες της Τεγέας, αλλά και ο Διόνυσος με το περίφημο Ιερό στους πρόποδες του Παρθενίου. Πλανάται μια ψυχρότητα και πικρή φραστική επίθεση στον πολεμικό θεό Άρη γιατί έδωσε θανατηφόρο κτύπημα («Άρης τύψεν») στο ωραίο – περίφανο – άλογο του Δάμιδος και «πότισε με αίμα το στεγνό χώμα» ΠΑ 9. 144 (Ο θεός αυτός ευθύνεται για την πολεμική ατμόσφαιρα, τις αιματηρές συγκρούσεις και την πρωτοφανή βία σε όλη τη Μεσόγειο).
Ίσως η ψυχρή αντιμετώπιση του Άρεως και η απουσία του Δία και των μεγάλων Θεών από τα έργα της Ανύτης, οδήγησε κάποιους ερευνητές να υποθέσουν ότι από το έργο της λείπει το θρησκευτικό στοιχείο. Κάνουν μεγάλο λάθος. Η Ανύτη τιμά τους δημοφιλέστερους θεούς της Αρκαδίας. Υμνεί τον «Πάνα αγρότη» ΠΑ 16. 231 που δεν χτυπά θανατηφόρα κτυπήματα όπως ο Άρης αλλά «τίπτει» τον «αδυβόα αυλό» (το γλυκόφωνο σουραύλι) για να βόσκουν οι δαμάλεις στα δροσερά λιβάδια. Συγκινεί την Ανύτη το «δώρον» που οι «οιονόμοι» (βοσκοί) προσέφεραν στο Ιερό του Πανός και των Νυμφών όπως αυτό που προσέφερε ο Θεύδοτος ΠΑ 16. 291. Ο θεός Πάν και οι Νύμφες χαρίζουν στους Αρκάδες το πολύτιμο – μοναδικό – προνόμιο να χαίρονται την ελεύθερη φύση (δεν μπόρεσε κανείς κατακτητής και καμιά κακοτυχία να τους το αφαιρέσει).
Η Ανύτη δεν ξεχνά επίσης το περίφημο Ιερό της Αλέας Αθηνάς στην Τεγέα – όπου ο στρατιώτης Εχεκρατίδας από την Κρήτη ΠΑ 9. 144 αφιέρωσε μέρος του οπλισμού του. Και είναι ενημερωμένη για τις λατρευτικές εκδηλώσεις των πιστών Τεγεατών που – όπως ο Κλεύβοτος ΠΑ 6. 312 – αφιέρωναν στη Θεά μεγάλους εντυπωσιακούς λέβητες και άλλα σκεύη για τις θυσίες.
Στον «κόσμο της Ανύτης» ανήκουν και τα παιδιά ΠΑ 6. 312 που «ίππια παιδεύουσι»(παίζουν ιπποδρομίες) γύρω από τον ναό του Πανός βάζοντας «ηνία και φιμά» (γκέμια και φίμωτρο) σε ένα τράγο. Και οι φίλοι της Ανύτης που ζουν στους βοσκότοπους της Μαντινείας και της Γορτυνίας είναι και αυτοί μέλη της κοινωνίας που αρέσει στην ποιήτρια. Ξυπνούν πρωί με το λάλημα του πετεινού, γιορτάζουν, χαίρονται τη ζωή, τραγουδούν και χορεύουν στην πατρίδα τους την «ευρύχορον» (όπου καθημερινά χορεύουν χαρούμενοι), τρέφουν άλογα και βόσκουν δαμάλια ή πρόβατα στα λιβάδια και γίδια στις απότομες πλαγιές του Πάρνωνα, του Μαινάλου και του Αρτεμισίου. Τα παιδιά τους, όπως η μικρή Ναΐς η κόρη του Βρομίου ΠΑ 9. 745, μυούνται κι αυτά στην ίδια σκληρή – όμως γεμάτη χάρη – ζωή και είναι περήφανα για τον «κεραιό τράγο» που εκτρέφουν «ως αγερώχως όμμα» (με πόσο αγέρωχο βλέμμα μας κοιτάζει) ακόμη κι αν είναι απλό άγαλμα.
Τέλος στον ίδιο κόσμο εντάσσονται και ένα πλήθος φίλοι, μαθητές και συνεργάτες της ποιήτριας όπως ο Λεωνίδας ο Ταραντίνος που νοσταλγούν τις πλαγιές των Αρκαδικών ορέων με τον «αγρονόμο Πάνα» και τις «Αυλιάδες Νύμφες» και ζηλεύουν τους Αρκάδες βοσκούς που προσφέρουν στους θεούς «πολύχρωμα άνθη από οπωροφόρα δένδρα» και «κόκκινα πέταλα από ρόδα». Πασίγνωστη έγινε για τη συγκινητική παιδική της ευαισθησία και αφέλεια η «μικρή Μυρώ» που – όπως λέει ο Αντίπατρος – αγαπά την «σοβαρή γλαύκα», την «χαρωπή χήνα», την «ζωηρή και γρήγορη στο τρέξιμο σκυλίτσα» και χαίρεται με τα έντομα του λιβαδιού και του δάσους (τον «τέττιγα» και την «ακρίδα»), παίζει μαζί τους και λυπάται όταν αυτά πεθαίνουν ΠΑ 7.190
Δ. Εκδόσεις – μεταφράσεις του έργου της Ανύτης
Η Έκδοση Dubner ήταν η πρώτη εύχρηστη πλήρης έκδοση της «Παλατινής Ανθολογίας» με ενσωματωμένη την «Ανθολογία Ελληνικών Επιγραμμάτων» του Μαξίμου Πλανούδη(ως 16ο βιβλίο). Την έκδοση αυτή ακολουθούν σχεδόν όλες οι Αγγλικές και Αμερικανικές μεταφράσεις των Επιγραμμάτων της Ανύτης. Εξ ίσου εύχρηστη είναι η Έκδοση Jacobs (Λιψία 1814). Σήμερα ευρύτατα χρησιμοποιούνται οι Εκδόσεις του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί από το 1992 και η τρίτομη έκδοση της Παλατινής Ανθολογίας Βασιλείου Λαζανά. Σε Ολλανδική Ιστοσελίδα αναρτήθηκε το κείμενο των Επιγραμμάτων της Ανύτης με παράλληλη Γερμανική μετάφραση. Και η Bibliotheca Augustiniana έχει αναρτήσει το πρωτότυπο κείμενο.
Η Έδρα Ελληνικής και Λατινικής Λογοτεχνίας του Τμήματος der Letteren του Πανεπιστημίου της Leiden στην Ολλανδία δημοσίευσε Κατάλογο με τις 47 γνωστότερες μελέτες Ευρωπαίων ερευνητών που αναφέρονται στο έργο και στην προσωπικότητα της Ανύτης. Ερευνητές και λογοτέχνες όπως ο Neaves, η Snyder, ο Rodd, ο Douglas, ο ποιητής Kenneth Rexroth που ηγήθηκε της «Πολιτιστικής Αναγέννησης του Σαν Φρανσίσκο», η Ellen Greene στην Οκλαχόμα και η Ελίζαμπεθ Κοσμετάτου Λέκτωρ Παπυρολογίας και Επιγραφικής στο Πανεπιστήμιο Tulane της Λουιζιάνα είναι μερικοί από εκείνους που μετέφρασαν και έκαναν γνωστά στην Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία (από ένα μέχρι και πέντε) επιγράμματα της Ανύτης. Από τα Επιγράμματα της Ανύτης δημοφιλέστερα στους μεταφραστές είναι εκείνα που αναφέρονται στο δελφίνι, στα παιδιά που παίζουν με τον τράγο, στον πετεινό που ξυπνούσε χαρούμενα την Ανύτη κάθε πρωί και το επίγραμμα στο άγαλμα της Αφροδίτης στην ακρογιαλιά.
Μεγάλοι συνθέτες εμπνεύστηκαν από τα Επιγράμματα της Ανύτης και συνέθεσαν αξιόλογα έργα. Τον Ιούλιο 1937, η Priaulx Rainier μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας του Λονδίνου μελοποίησε τρία ποιήματα της Ανύτης σε μετάφραση Richard Aldington (έργο για μονοφωνία σοπράνο με συνοδεία πιάνου). Στην Gemeentebibliotheek του Ρότερνταμ φυλάσσεται παρτιτούρα με τα μελοποιημένα ποιήματα (ανάτυπο του 1951).
Στο Βέλγιο, ο Willem Kersters, καθηγητής Αρμονίας και Διευθυντής στο Maastricht Conservatory μελοποίησε τέσσερα επιγράμματα της Ανύτης σε γαλλική μετάφραση των Couchoud – Maublanc. Η σύνθεση του Kersters, (σοπράνο ή τενόρο με συνοδεία πιάνου) κυκλοφορεί σε παρτιτούρα από το 1996 (δυο χρόνια πριν τον θάνατο του συνθέτη).
Ε. Η παρούσα έκδοση
Η παρούσα έκδοση των Επιγραμμάτων της Ανύτης ακολουθεί πιστά το πρωτότυπο κείμενο από την Παλατινή Ανθολογία (ηλεκτρονική έκδοση TLG). Στο αρχαίο κείμενο τηρείται το πολυτονικό σύστημα και χρησιμοποιούνται γραμματοσειρές «Palatino Linotype». Διατηρείται πιστά η αρίθμηση των Επιγραμμάτων της Ανύτης και η ορθογραφία του Παλατινού Χειρογράφου (Αποφύγαμε και σκόπιμα αγνοήσαμε τις – λιγοστές – διορθώσεις που επέφερε ο Jacobs στο κείμενο κάποιων επιγραμμάτων).
Στη σειρά των επιγραμμάτων παραθέτουμε το αποδιδόμενο στην "Ανύτη την Μυτιληναία" με αύξοντα αριθμό 10 - (στη θέση που το βρίσκουμε στην Παλατινή Ανθολογία). Διότι τόσο το ύφος του όσο και η "Αυστηρά Δωρίς" στην οποία είναι γραμμένο συμβαδίζουν με το ύφος και την διάλεκτο της Ανύτης της Τεγεάτιδος.
Κείμενο – νεοελληνική απόδοση
Επίγραμμα 1
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 6.123. p1- 6.123.4 = G/P I (664-7) Ανύτης
Έσταθι τᾶδε, κράνεια βροτοκτόνε, μηδ᾿ ἔτι λυγρόν
χάλκεον ἀμφ᾿ ὄνυχα στάζε φόνον δαΐων,
ἄλλ᾿ ἀνὰ μαρμάρεον δόμον ἡμένα αἰπὺν ᾿Αθάνας
ἄγγελλ᾿ ἀνορέαν Κρητὸς ᾿Εχεκρατίδα.
Μετάφραση
Το δόρυ του Εχεκρατίδα
Μείνε εδώ στημένο ανθρωποκτόνο δόρυ από κρανιά
Δεν στάζει πια η λόγχη σου η χάλκινη αίμα εχθρικό .
Απ' το μαρμάρινό σου βάθρο στον Ναό της Αθηνάς
να διαλαλείς την ανδρεία του Εχεκρατίδα του Κρητός
Επίγραμμα 2
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 6.153.1 - 4 = G/P II (668-71) Ανύτης
Βουχανδὴς ὁ λέβης· ὁ δὲ θεὶς Ἐριασπίδα υἰός
Κλεύβοτος, ἁ πάτρα δ᾿ εὐρύχορος Τεγέα·
τἀθάνᾳ δὲ τὸ δῶρον, Ἀριστοτέλης δ᾿ ἐπόησεν
Κλειτόριος, γενέτᾳ ταὐτὸ λαχὼν ὄνομα.
Μετάφραση
Ο Τελετουργικός λέβητας
Ο λέβητας είναι για θυσίες μοσχαριών. Και τον αφιέρωσε ο γιος του Ερισπίδα
ο Κλεύβοτος που έχει πατρίδα την εύθυμη Τεγέα.
Είναι δώρο στην Αθηνά. Το κατασκεύασε ο Αριστοτέλης
απ' την Κλειτορία (συνονόματος με τον πατέρα του).
Επίγραμμα 3
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 6.312.p1 - 6.312.4 = G/P XIII (714-7) = Geogh. 13 Ανύτης
Ἡνία δή τοι παῖδες ἐνί, τράγε, φοινικόεντα
θέντες καὶ λασίῳ φιμὰ περὶ στόματι
ἵππια παιδεύουσι θεοῦ περὶ ναὸν ἄεθλα,
ὄφρ' αὐτοὺς φορέῃς ἤπια τερπομένους.
Μετάφραση
Παιδιά παίζουν με τράγο
Κόκκινα ηνία τα παιδιά ώ τράγε,,
και φίμωτρο έβαλαν στο στόμα σου .
και προπονούνται για τους ιππικούς αγώνες γύρω από τον ναό
για να τα βλέπεις να διασκεδάζουν σαν παιδιά.
Επίγραμμα 4
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 7.190.p1 - 7.190.4 = G/P XX (742-5) ΑΝΥΤΗΣ. [οἱ δέ ΛΕΩΝΙΔΟΥ]
Ἀκρίδι, τᾶ κατ᾿ ἄρουραν ἀηδόνι, καὶ δρυοκοίτᾳ
τέττιγι ξυνὸν τύμβον ἔτευξε Μυρώ,
παρθένιον στάξασα κόρα δάκρυ, δισσὰ γὰρ αὐτᾶς
παίγνι' ὁ δυσπειθὴς ᾤχετ᾿ ἔχων Ἀίδας.
Μετάφραση
Η μικρή Μυρώ και τα έντομα
Η μικρούλα Μυρώ έφτιαξε κοινό μνήμα στην ακρίδα
που τραγουδά στα χωράφια και στο τζιτζίκι που φωλιάζει στις βαλανιδιές.
χύνοντας παιδικό δάκρυ, διότι τα δυο της παιχνίδια
ο αδυσώπητος Άδης τα πήρε μαζί του κι' έφυγε μακριά.
Επίγραμμα 5
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 7.202.p1 - 7.202.4 = G/P XI (704-7) Ανύτης
Οὐκέτι μ᾿ ὡς τὸ πάρος πυκιναῖς πτερύγεσσιν ἐρέσσων
ὄρσεις ἐξ εὐνῆς ὄρθριος ἐγρόμενος,
ἦ γάρ σ᾿ ὑπνώοντα σίνις λαθρηδὸν ἐπελθών
ἔκτεινεν λαιμῷ ῥίμφα καθεὶς ὄνυχα.
Μετάφραση
Ο βίαιος θάνατος του πετεινού
Δεν θα τινάξεις πια τα πυκνά φτερά σου ,
να με σηκώσει απ' την κλίνη όπως πάντα σαν ξυπνούσες πρωί πρωί .
Διότι πάνω στον ύπνο σου ήρθε ξαφνικά ο θάνατος
Σε σκότωσε βυθίζοντας γαμψά νύχια στον λαιμό σου.
Επίγραμμα 6
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 7.208.p1 - 7.208.4 = G/P IX (696-9) Ανύτης Λυρικής
Μνᾶμα τόδε φθιμένου μενεδαΐου εἵσατο Δᾶμις
ἵππου, ἐπεὶ στέρνον τοῦδε δαφοινὸς Ἄρης
τύψε, μέλαν δέ οἱ αἷμα ταλαυρίνου διὰ χρωτός
ζέσσ᾿, ἐπὶ δ᾿ ἀργαλέᾳ βῶλον ἔδευσε φονᾶ.
Μετάφραση
Το μνήμα του αλόγου του Δάμι
Αυτό το μνήμα το έστησε ο Δάμις για τον σκοτωμένο γενναίο ίππο,
διότι στον πόλεμο κτυπήθηκε στο κόκκινο στέρνο
και πηχτό αίμα χύθηκε από το δυνατό του σώμα
και πότισε το στεγνό χώμα.
Επίγραμμα 7
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 7.215.p1 - 7.215.4 = G/P XII (708-13) Ανύτης Μελοποιού
Οὐκέτι δὴ πλωτοῖσιν ἀγαλλόμενος πελάγεσσιν
αὐχέν᾿ ἀναρρίψω βυσσόθεν ὀρνύμενος,
οὐδὲ παρ' εὐσκάλμοιο νεὼς περικαλλέα χείλη
ποιφύξῶ τἀμᾷ τερπόμενος προτομᾷ,
ἀλλὰ με πορφυρέα πόντου νοτὶς ὦσ᾿ ἐπὶ χέρσον,
κεῖμαι δὲ ῥαδινὰν τάνδε παρ' ἠιόνα.
Μετάφραση
Το δελφίνι
Δεν θα προβάλω πια χαρούμενος στα πελάγη που ταξιδεύετε,
αναδυόμενος από τα βάθη και βγάζοντας τον αυχένα στην επιφάνεια .
Ούτε θα πηδώ με παφλασμούς δίπλα στους σκαρμούς των πλοίων
με χαρά βλέποντας την προτομή μου.
Το δυνατό κύμα με έριξε στην στεριά
Και κείτομαι σ' αυτήν την ακτή
Επίγραμμα 8
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 7.486.p1 - 7.486.4 = G/P V (680-3) Ανύτης Μελοποιού
Πολλάκι τῷδ᾿ ὀλοφυδνὰ κόρας ἐπὶ σάματι Κλείνῶ
μάτηρ ὠκύμορον παῖδ᾿ ἐβόασε φίλαν,
ψυχὰν ἀγκαλέουσα Φιλαινίδος, ἅ πρὸ γάμοιο
χλωρὸν ὑπὲρ ποταμοῦ χεῦμ᾿ Ἀχέροντος ἔβα
Μετάφραση
Μπρός στο μνήμα της Φιλαινίδος
Πολλές φορές με οδύνη η Κλείνα στο μνήμα της κόρης της
της Φιλαινίδος που πέθανε μικρή, έβγαζε σπαραχτικές κραυγές
και καλούσε την ψυχή της. Διότι πριν να παντρευτεί
διάβηκε το θολό ρέμα του Αχέρωντα.
Επίγραμμα 9
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 7.490.p1 - 7.490.4 = G//P VI (684-7) Ανύτης
Παρθένον Ἀντιβίαν κατοδύρομαι, ἇς ἐπὶ πολλοί
νυμφίοι ἱέμενοι πατρὸς ἵκοντο δόμον
κάλλευς καὶ πινυτᾶτος ἀνὰ κλέος· ἀλλ᾿ ἐπὶπάντων
ἐλπίδας οὐλομένα Μοῖρ' ἐκύλισε πρόσω.
Μετάφραση
Θρήνος για τη μικρή Αντιβία
Θρηνώ με λυγμούς την μικρούλα την Αντιβία. Πολλοί ήρθαν
στο πατρικό της και την ζήτησαν σε γάμο
για την ομορφιά και την σύνεσή της.
Τους πρόλαβε όμως και τους πρόδωσε η Μοίρα.
Επίγραμμα 10
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 7.492.p1 - 7.492.6 = G//P VI ( - ) Ανύτης (Μιτυληναίας)
Οἰχόμεθ', ὧ Μίλητε, φίλη πατρί, τῶν ἀθεμίστων
τάν ἄνομον Γαλατᾶν ὕβριν ἀναινόμεναι,
παρθενικαί τρισσαί πολιήτιδες, ἅς ὁ βιατάς
Κελτῶν εἰς ταύτην μοῖραν ἔτρεψεν Ἄρης.
οὐ γάρ ἐμείναμεν αἷμα τό δυσσεβές οὐδ' Ὑμέναιον,
νυμφίον ἀλλ' Ἀίδην κηδεμόν' εὑρόμεθα.
Μετάφραση
Ηρωισμός γυναικών της Μιλήτου
Φεύγουμε για τον άλλο κόσμο, Μίλητε, πατρίδα αγαπημένη,
μη ανεχόμενες την Ύβρη των άθεων Γαλατών.
Είμαστε τρεις νέες - πολίτισσες .
Αυτή την μοίρα μας επιφύλαξε ο πόλεμος κατά των Κελτών.
Δεν επιλέξαμε να μας υποδουλώσουν οι ασεβείς
Δεν βρήκαμε νυφικό κρεβάτι. Αλλά ο Άδης τώρα είναι ο αφέντης μας.
Επίγραμμα 11
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 7.538.p1 - 7.538.2 = G//P VI ( - ) Ανύτης
Μάνης οὗτος ἀνήρ ἧν ζῶν ποτε. νῦν δέ τεθνηκώς
ἷσον Δαρείῳ τῶ μεγάλῳ δύναται.
Μετάφραση
Ο ανδρείος Μάνης
Ο Μάνης αυτός, ήταν κάποτε μεγάλο παλικάρι. Και τώρα πεθαμένος
μπορεί να συγκριθεί στη δύναμη με τον Δαρείο τον Μέγα.
Επίγραμμα 12
Ελληνική ανθολογία ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ (ΕΑ) 7.646.p1 - 7.646.4 = G/P VII (688-91) Ανύτης Μελοποιού
Λοίσθια δὴ τάδε πατρὶ φίλῳ περὶ χεῖρε βαλοῦσα
εἶπ᾿ Ἐρατὼ χλωροῖς δάκρυσι λειβομένα,
Ὦ πάτερ, οὔ τοι ἔτ᾿ εἰμί, μέλας δ᾿ ἐμὸν ὄμμα καλύπτει
ἤδη ἀποφθιμένης κυάνεον θάνατος.
Μετάφραση
Η μικρή Ερατώ
Αγκάλιασε τον αγαπημένο της πατέρα η Ερατώ κι' αυτά τα τελευταία λόγια
του είπε με θερμά δάκρυα :
Πατέρα μου, θα φύγω από κοντά σου. Πεθαίνω.
Τα μάτια μου μελανιάζουν. Σε λίγο θα τα καλύψει ο ζωφερός θάνατος. .
Επίγραμμα 13
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 7.649.p1 - 7.649.4 = G/P VIII (692-5) Ανύτης Μελοποιού
Ἀντί τοι εὐλεχέος θαλάμου σεμνῶν θ᾿ ὐμεναίων
μάτηρ στῆσε τάφῳ τῷδ᾿ ἔπί μαρμαρίνῳ
παρθενικὰν μέτρον τε τεὸν καὶ κάλλος ἔχοισαν,
Θερσί, ποτιφθεγκτὰ δ᾿ ἔπλεο καὶ φθιμένα.
Μετάφραση
Στο μνήμα της μικρής Θερσίδος
Αντί νυμφικού θαλάμου και σεμνών γαμήλιων ασμάτων ,
η μητέρα σου, έστησε άγαλμα στον μαρμάρινό σου τάφο .
την νέα που είναι στο δικό σου ανάστημα και έχει την ομορφιά σου
Θερσί. Και μπορούμε τώρα πεθαμένη να σε χαιρετούμε.
Επίγραμμα 14
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ)7.724 Ανύτης Μελοποιού
Ἥβα μέν σε, Πρόαρχ' ἔνεσαν, πάι, δῶμά τε πατρός,
Φειδία, ἐν δνοφερῷ πένθει ἔθου φθίμενος,
ἀλλὰ καλόν τοι ὕπερθεν ἔπος τόδε πέτρος ἀείδει
ὡς ἔθανες πρὸ φίλας μαρνάμενος πατρίδος.
Μετάφραση
Ο ανδρείος Πρόαρχος
Αλήθεια, Πρόαρχε, η ανδρεία σου σε σκότωσε στη μάχη. Και πεθαίνοντας
βύθισες το σπίτι του πατέρα σου Φειδία, σε μέγα πένθος.
Όμως αυτή η επιτύμβια επιγραφή τραγουδά ωραίο επικήδειο άσμα
ότι έπεσες μαχόμενος υπέρ της αγαπητής πατρίδος.
Επίγραμμα 15
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 9.144.p1 - 9.144.4 = G/P XV (722-5) = Geogh. 15 Ανύτης
Κύπριδος οὗτος ὁ χῶρος, ἐπεὶ φίλον ἔπλετο τήνᾳ
αἰὲν ἀπ᾿ ἠπείρου λαμπρὸν ὁρῆν πέλαγος,
ὄφρα φίλον ναύτῃσι τελῇ πλόον· ἀμφὶ δὲ πόντος
δειμαίνει λιπαρὸν δερκόμενος ξόανον.
Μετάφραση
Το άγαλμα της Κυπρίδος
Της Αφροδίτης είναι αυτό το τέμενος. Διότι αγαπά
απ' την στεριά να αγναντεύει το φωτόλουστο πέλαγος.
ώστε να κάνει καλοτάξιδους τους ναυτικούς.
Και να στέκεται μΚαι να στέκεται με σεβασμό η θάλασσα αντικρίζοντας το άγαλμά της.
Επίγραμμα 16
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 9.313.p1 - 9.313.4 = G/P XVI (726-9) = Geogh. 16 Ανύτης
Ἵζευ τᾶσδ' ὑπὸ καλὰ δάφνας εὐθαλέα φύλλα
ὡραίου τ᾿ ἄρυσαι νάματος ἁδὺ πόμα,
ὄφρα τοι ἀσθμαίνοντα πόνοις θέρεος φίλα γυῖα
ἀμπαύσῃς πνοιᾶ τυπτόμενα Ζεφύρου.
Μετάφραση
Πρόσκληση σε κουρασμένο διαβάτη
Όποιος και νάσαι, κάθισε στον ίσκιο των ωραίων φύλλων της φουντωτής δάφνης .
Και άντλησε δροσερό νερό απ' την πηγή.
Να ξεκουράσεις το ταλαιπωρημένο απ' το θέρος σώμα σου
ενώ ο ζέφυρος θα σε φυσάει.
Επίγραμμα 17
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 9.314.p1 - 9.314.4 = G/P XVII (730-3) = Geogh. 17 Της Αυτής
ρμᾶς τᾷδ᾿ ἕστακα παρ' ὄρχατον ἠνεμόεντα
ἐν τριόδοις πολιᾶς ἐγγύθεν ἀιόνος,
ἀνδράσι κεκμηῶσιν ἔχων ἄμπαυσιν ὁδοῖο·
ψυχρὸν δ᾿ ἀχραὲς κράνα ὑποπροχει.
Μετάφραση
Προτομή στον Ερμή
Είμαι ο Ερμής. Με έστησαν στον κήπο αυτόν που τον δέρνει ο άνεμος
στο τρίστρατο δίπλα στην κατάλευκη από τα κύματα ακτή.
Στους κουρασμένους οδοιπόρους παρέχω ανάπαυση.
Και η κρήνη τρέχει ψυχρό πεντακάθαρο νερό.
Επίγραμμα 18
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 9.745.p1 - 9.745.4 = G/P XIV (718-21) = Geogh. 14 Ανύτης
Θάεο τὸν Βρομίου κεραὸν τράγον, ὡς ἀγερώχως
ὄμμα κατὰ λασιᾶν γαῦρον ἔχει γενύων
κυδιόων ὅτι οὗ θάμ᾿ ἐν οὔρεσιν ἀμφὶ παρῇδα
βόστρυχον εἰς ῥοδέαν Ναῒς ἔδεκτο χέρα.
Μετάφραση
Ο κερασφόρος τράγος του Βρομίου
Για δες τον τράγο του Βρομίου με τα μεγάλα κέρατα
πως κοιτά καμαρωτά κουνώντας το γένι του
αφού η Ναΐς συχνά χάιδευε με το τριανταφυλλένιο χέρι της
τους σγουρούς του βοστρίχους.
Επίγραμμα 19
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 16.228.p1-16.228.4 = G/P XVIII (734-7) = Geogh. 18 Ανύτης
Ξεῖν᾿, ὑπὸ τὰν πέτραν τετρυμένα γυῖ' ἀνάπαυσον·
ἁδύ τοι ἐν χλωροῖς πνεῦμα θροεῖ πετάλοις·
πίδακά τ᾿ ἐκ παγᾶς ψυχρὸν πίε· δὴ γὰρ ὁδίταις
ἄμπαυμ᾿ ἐν θερμῷ καύματι τοῦτο φίλον.
Μετάφραση
Πρόσκληση σε ξένο
Ξένε, ανάπαυσε τα κουρασμένα σου μέλη στην σκιά τον βράχο,
Φυσά δροσερό αεράκι κάνοντας τα φύλλα να θροΐζουν.
Πιες απ' την πηγή ψυχρό ύδωρ. Διότι τους οδοιπόρους
τους ανακουφίζει από το θερινό λιοπύρι.
Επίγραμμα 20
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 16.231.p1 - 16.231.4 = G/P IXX (738-41) = Geogh. 19 Ανύτης
ίπτε κατ᾿ οἰόβατον, Πὰν ἀγρότα, δάσκιον ὕλαν
ἥμενος ἁδυβόᾳ τῷδε κρέκεις δόνακι;
"Ὄφρα μοι ἑρσήεντα κατ᾿ οὔρεα ταῦτα νέμοιντο
πόρτιες ἠυκόμων δρεπτόμεναι σταχύων.¨
Μετάφραση
Ύμνος στον θεό Πάνα
- - Πάνα προστάτη του αγρού, γιατί παίζεις τον καλαμένιο αυλό
με τον γλυκό ήχο σ' αυτά τα έρμα σκιερά δάση;
- - Για να βόσκουν στα δροσερά αυτά όρη
οι δαμάλεις δρέποντας τα μεστωμένα στάχυα.
Επίγραμμα 21
Ελληνική ανθολογία (ΕΑ) 16.291.p1 - 16.291.4 Ανύτης
Φριξοκόμᾳ τόδε Πανὶ καὶ αὐλιάσιν θέτο Νύμφαις
δῶρον ὑπὸ σκοπιᾶς Θεύδοτος οἰονόμος,
αἵ μιν ὑπ᾿ ἀζαλέοιο θέρευς μέγα κεκμηῶτα
παῦσαν ὀρέξασαι χερσὶ μελιχρὸν ὕδωρ.
Μετάφραση
Δώρο στον Πάνα και στις Νύμφες
Στον Πάνα με την άγρια κόμη και στις Νύμφες της στάνης το προσέφερε
θέτοντάς το κάτω απ' τον βράχο ο βοσκός ο Θεύδοτος
ευγνωμονώντας τους γιατί όταν ταλαιπωρήθηκε από άνυδρο καλοκαίρι
τον ξεδίψασαν ρίχνοντας στα χέρια του γλυκό νερό.
Επίγραμμα 22
Ιούλιος Πολυδεύκης 5.48 = G/P X (700-3) = Geogh. 10
Ὤλεο δή ποτε καὶ σὺ πολύρριζον παρὰ θάμνον,
Λόκρι, φιλοφθόγγων ὠκυτάτη σκυλάκων,
τοῖον ἐλαφρίζοντι τεῷ ἐγκάτθετο κώλῳ
ἰὸν ἀμείλικτον ποικιλόδειρος ἔχις.
Μετάφραση
Η σκυλίτσα από τη Λοκρίδα
Σε χάσαμε κι' εσένα - στον πυκνό θάμνο δίπλα έχεις πέσει,
Ήσουν από την Λοκρίδα - ένα από τα πιο γρήγορα σκυλάκια που φώναζες χαρούμενα .
Στο ανάλαφρό σου πόδι έριξε θανατηφόρο δηλητήριο
μια έχιδνα με πλουμιστό δέρμα.
Βιβλιογραφία
Πηγές
-- Παλατινή Ανθολογία Έκδοση Dubner στη Didot's Bibliotheca (Paris 1864–1872),
-- Παλατινή Ανθολογία Έκδοση F. F. Jacobs (13 τόμ, Λειψία 1794–1803; επανέκδ1813–17).
-- Anthologia Graeca στο TLG με βάση την έκδοση Jacobs (21 επιγράμματα της Ανύτης)
-- Ιούλιος Πολυδεύκης Ονομαστικόν, (J. Pollux), TLG: 5.48.5 – 5.48.10 (ένα επίγραμμα της Ανύτης)
-- Παυσανίας, Φωκικά Λοκρών Οζολών, TLG 10.38.13.1 – 15
Μελέτες – Μεταφράσεις
-- Maria. Baale, Studia in Anytes poetriae vitam et carminum reliquias. Diss. Universiteit van Amsterdam. Haarlem, 1903.
-- Sylvia Barnard,. ‘Hellenistic women poets.’ CJ 73, 1978, 204-13.
-- Sylvia Barnard,. ‘Anyte. Poet of children and animals.’ In: Francesco De Martino (ed.). Rose di Pieria. Bari, 1991, 165-76
-- Yves.Battistini, Poétesses grecques: Sapphô, Corinne, Anytè. Présentation, traduction et
notes. Paris: Imprimerie nationale, 1998 (La Salamandre). 355 pp. Reviews: Pascale
Hummel, RPh 72, 1998, 294-5.
-- Alberto Pajares Bernabé, & Helena Rodríguez Somolinos. Poetisas griegas. Edición, traducción, Madrid: Ediciónes Clásicas, 1994 (Bibliotheca Graeca). xi, σελ. 282. Reviews: Daniel Donnet, AC 65, 1996, 294
-- Eleonora Cavallini,. Poetesse greche e romane. Introduzione, traduzione e note. Venezia: Corbo e Fiori, 1980. 165 pp. Reviews: E. Burzacchini, GFF 4, 1981, 66-7
-- Eleonora Cavallini,. ‘Due poetesse greche.’ In: F. De Martino (ed.). Rose di Pieria. Bari 1991, 97-135.
-- Dorothy Disse Anyte of Tegea (fl. c.300 BCE) "THIS PLACE IS SACRED TO THE GODDESS."
-- Lord Charles Neaves The Greek Anthology, Lippincott’s monthly magazine. University of Callifornia (1884), Narrative and miscellaneous199.
-- Jane McIntosh Snyder, The Woman and the Lyre Women Writers in Classical Greece and Rome: Southern Illinois University Press.
-- Rennell Rodd. Love, Worship and Death: Some Renderings from the Greek Anthology. University of California Library (1919) σελ.108.
-- Norman Douglas. Birds and Beasts of the Greek Anthology. 1927.Angels Hous University, Australia. Kenneth Rexroth. Translations from Greek and Latin.
-- llen Greene, Women Poets in Ancient Greece and Rome. Norman, OK: University of Oklahoma Press, 2005. Pp. xvii, 234. ISBN 0-8061-3664-2.
-- Enzo. Degani, ‘Anyte, Epigrammdichterin.’ Der Neue Pauly 1, 1996, 819-20.
-- María Mercedes de Cerio Díez,. ‘La evolución de un genero. Elementos estructurales de los epigramas dedicados a animales de Ánite de Tegea.’ Emerita 66, 1998, 119-47 [summary in English].
-- María Mercedes de Cerio Díez,. ‘Tipología formal y función estilística de la referencia a la muerte en los epigramas funerarios de Ánite de Tegea.’ Faventia 20, 1998, 49-73 [summary in English].
-- Marco Fantuzzi,. ‘L’epigramma.’ In: Marco Fantuzzi & Richard Hunter. Muse e modelli. La poesia ellenistica da Allessandro Magno ad Augusto. Roma & Bari: Laterza, 2002, 389-481. Reviews: André Hurst, MH 59, 2002, 255
-- Emerita Vioque Guillermo Galán, 71, 2003, 360-2 || Karin Volk, CR 53, 2003, 28-9 || William A. Beck, BMCR 2003.01.01
-- Sotera.Fornaro, ‘Anyte.’ In: In: Oliver Schütze (ed.). Metzler Lexikon Antiker Autoren. Stuttgart & Weimar: Metzler, 1997, 59-60.
-- Giuseppe.Giangrande, ‘Zwei hellenistische Epigramme.’ RhM 117, 1974, 66-71.
-- K.Jezewska, (tr.). ‘Anyte, Anthol. Pal. Appen. ii,154.’ Meander 21, 1966, 339.
-- Georg. Luck, ‘Die Dichterinnen der griechischen Anthologie.’ MH 11, 1954, 170-87. Reprinted in: Gerhard Pfohl (ed.). Das Epigramm. Zur Geschichte einer inschriftlichen und literarischen Gattung. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1969, 85-109.
-- Richard.Reitzenstein, ‘Anyte.’ RE I.2, 1894, 2654-5.
-- Rennell Rodd Love, Worship and Death. London 1919. σελ. 93
-- Wilhelm.Seelbach, 'Anyte.' In: Hatto H. Schmitt & Ernst Vogt (ed.). Lexikon des Hellenismus. Wiesbaden: Harrassowitz, 2005, 82.
-- ane McIntosh Snyder,. The Woman and the Lyre. Women Writers in Classical Greece and Rome. Carbondale, IL, 1989.
-- Δρ Marilyn B. Skinner, Entries on “Anyte” … in Katharina M. Wilson, ed. An Encyclopedia of Continental Women Writers, 2 vols, (New York: Garland, 1991).
-- Δρ Marilyn B. Skinner, Epigrams by Women from the Greek Anthology Translation and notes Princeton University Press (2000)
-- .A.CTrypanis, ‘Ovid and Anyte.’ CPh 65, 1970, 52.
-- A.C Trypanis, ‘Anyte, Anth. Pal. 7.208.’ CPh 66, 1971, 112-3.
-- F. Ursinus, (Orsini). Carmina novem illustrium feminarum, Sapphus Myrtidis Praxillae Erinnae Corinnae Nossidis Myrus Telesillae Anytae, et Lyricorum […] Aliorumque Fragmenta. Antverpiae 1568, 37-41, 295.
-- Donado,Vara J. ‘Melos y elegia.’ Emerita 40, 1972, 433-51.
-- Werner, Jürgen. ‘Der weibliche Homer. Sappho oder Anyte?’ Philologus 138, 1994, 252-9.
-- Wöhrle, Georg. ‘Auf der Suche nach der verlorenen Kindheit. Die Grabepigramme von Anyte und Erinna oder: Vom Telos eines Mädchens.’ In: Barbara Feichtinger & Georg Wöhrle (edd.). Gender Studies in den Altertumswissenschaften. Möglichkeiten und Grenzen. Trier: Wissenschaftlicher Verlag Trier, 2002 (Iphis: Beiträge zur altertumswissenschaftlichen Genderforschung 1), 41-8.
-- C. J. Wolf, Poetriarum octo, Erinnae, Myrus, Myrtidis, Corinnae, Telesillae, Praxillae, Nossidis, Anytae, fragmenta et elogia. Hamburgi 1734, 2-25.
-- Ypsilanti, Maria. ‘Notes on Anyte.’ Hermes 131, 2003, 502-7.
Τα επιγράμματα της Ανύτης στο χώρο της μουσικής
-- Rainier Priaulx, , Three Greek Epigrams, for soprano voice and piano, ed. Schott 10181, London 1951.
-- Willem Kersters, Quatre épigrammes d'Anyte de Tegée opus 100 – 1996. Chant (Soprano ou Tenor) at piano. Traduites par Paul – Louis Couchoud et Rene Maublanc
Ιστοσελίδες
-- Εγκυκλοπαίδεια Britannica
-- Epigrams by women from the greek Anthology ιστοσελίδα «ΔΙΟΤΙΜΑ Materials for the study of women and gender in the Ancient World»
-- http://www.anyte.net/
-- ANYTE van ΤΕΓΕΑ - 20 EPIGRAMMEN
Τον Γιώργο Ιωαννίδη τον βρίσκετε και εδώ.
------------------------------------------------------------------------------------------------------
Arcadians
Τρίτη 5 Ιανουαρίου 2010
|
