Κείμενα:
Δημήτρης Λαγός – Αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Βασίλης Κ. Αναστασόπουλος – arcadians.gr

Φωτογραφίες:
Βασίλης Κ. Αναστασόπουλος

Εισαγωγή

Ο Δήμος Ηραίας, κατέχει δεσπόζουσα θέση στην περιοχή της επαρχίας Γορτυνίας. Απέχει λίγα χιλιόμετρα από σημαντικά κέντρα, όπως είναι η Δημητσάνα, η Καρύταινα (αρχαία Γόρτυνα), η Μονή Φιλοσόφου (χαράδρα Λούσιου ποταμού), οι Βάσσες (Επικούρειος Απόλλωνας), το Λύκαιον Όρος (Τέμενος Δία - αρχαίο Στάδιο), η Αρχαία Ολυμπία που είναι ο πιο σημαντικός και δημοφιλής διεθνής προορισμός της Πελοποννήσου, η λίμνη του Λάδωνα (φράγμα) και το Μαίναλον όρος (Βυτίνα - Λιμποβίσι). Βρίσκεται στο Β.Δ. τμήμα του Νομού Αρκαδίας και καταλαμβάνει μια έκταση 144.082 στρ. Εκτείνεται μεταξύ των Δήμων Λαγκαδίων, Τροπαίων, και Δημητσάνης, ενώ συνορεύει νοτιανατολικά με το νομό Ηλείας με τον οποίο έχει σαν φυσικό σύνορο τον ποταμό Αλφειό. Στα όρια του Δήμου Ηραίας συμπεριλαμβάνονται δεκαεπτά (17) Δημοτικά Διαμερίσματα (βλέπε Πίνακα1).

Διευκρινίζεται ότι στο Δημοτικό Διαμέρισμα (Δ.Δ) Παλούμπα ανήκουν οι οικισμοί Παππαδάς και Σαρλαίϊκα, στο Δ.Δ. Κοκκορά το Μπαρδάκι, στο Δ.Δ. Κακουραίϊκα το Αγριλίδι, στο Δ.Δ. Λουτρά οι οικισμοί Αγιονέρι, Λώτη, Λιθαρός, Ιαματικές Πηγές, Παρνασσός, Δημαίϊκα, Δαραίϊκα, στο Δ.Δ. Ράφτη η Αγάλω στο Δ.Δ Σέρβου οι Αράπηδες και στο Δ.Δ. Χρυσοχώρι το Χαραντζινού. Έδρα του νέου δήμου έχει οριστεί το Δ.Δ Παλούμπα.

Η γεωγραφική τοποθέτηση του Δήμου, σε σχέση με τα όμορα σημαντικά ιστορικά, πολιτιστικά και αρχαιολογικά κέντρα της ευρύτερης περιοχής, του προσδίδουν μια ιδιαιτερότητα ως κεντρικού κόμβου που ακτινωτά μπορεί να συνδεθεί και να αξιοποιήσει τα ιδιαίτερα πολιτιστικά και ιστορικά του αποθέματα, τα οποία του προσδίνουν συγκριτικό πλεονέκτημα για την αειφόρο αξιοποίηση του ορεινού κυρίως όγκου αυτού.

Ιστορική ανασκόπηση

Η Ηραιάτιδα χώρα είναι ένας πανάρχαιος χώρος στη κοιλάδα του Αλφειού ποταμού και είχε πρωτεύουσα την Αρχαία Ηραία, λείψανα της οποίας βρίσκονται στα χωριά Άγιος Ιωάννης και Ανεμοδούρι, της Μεσαιωνικής Λιοδώρας της Γορτυνίας. Η κοιλάδα του Αλφειού διανύει μια ιστορική διαδρομή, που χάνεται στα βάθη των αιώνων και ήταν ονομαστή από τους χρόνους της απώτατης ιστορίας. Στα σπλάχνα της κρύβει αρχαιολογικά λείψανα γνωστά κι άγνωστα που ανάγονται ακόμη και στη προϊστορική εποχή, αδιάψευστοι μάρτυρες της Ηραιάτιδος χώρας.
     Η γνώση της μακραίωνης ιστορίας έχει τις ρίζες της στη μυθολογία, ενώ στη ιστορική εποχή αναφέρεται η Ηραιάτιδα χώρα από τον Παυσανία στις Περιηγήσεις του, τον γεωγράφο Στράβωνα, τους ιστορικούς Ξενοφώντα και Πολύβιο, τον ποιητή Ριανό και τόσους άλλους ακόμη. Ωστόσο, στη νεοελληνική συνείδηση και στον εκτός συνόρων κόσμο, η Ηραία είναι άγνωστη. Όμως, είναι σημαντική όχι μόνο για το άθικτο φυσικό περιβάλλον και τα πολυπληθή, τα ορατά μνημεία από τις πιο διαφορετικές ιστορικές εποχές, αλλά και γιατί, κατά τους ειδικούς, κρύβει ακόμη στα σπλάχνα της ένα ανεξάντλητο αρχαιολογικό πλούτο. Οι μελλοντικές ανασκαφές εκτιμάται ότι θα φέρουν στο φως και μυκηναϊκά ως και προμυκηναϊκά μνημεία και τάφους σπηλαιώδεις ή θολωτούς όπως τονίζει στην αρχαιολογική του έρευνα ο καθηγητής Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς (1931). Αναφέρονται αυτά τα λείψανα από τότε που μπαίνουν τα θεμέλια κάθε εκφράσεως του Ελληνισμού και διαδραματίζονται συμβάντα που ίσως δεν τα γνωρίζουμε, όμως στον απόηχο τους συλλαμβάνουμε από τα ιστορικά γεγονότα που είναι «κρυμμένα» στα ερείπια της.
     Κατά τους ιστορικούς χρόνους η Ε’ Μυκηναϊκή οδός ξεκινούσε από το Άργος και κατευθυνόταν είτε προς Λακωνία, είτε προς Ηραία και αρχαία Ολυμπία παρά της κοίτης του Αλφειού. Αυτός ο δρόμος ήταν ακόμη ο σύνδεσμος των αθλητικών αγώνων που γίνονταν στην αρχαία Ολυμπία και στο Λύκαιο όρος. Αυτή τη διαδρομή «από Ηραίας προς Μεγαλόπολιν» ακολούθησε ο Παυσανίας. Τα πασίγνωστα αχνάρια του Ρωμαϊκού δρόμου (Ολυμπία – Μέλενα – Μεγαλόπολη) που σημειώνονται στον Πευτιγγέρειο Πίνακα (Tabula Peutigeriana).
     Η αρχαία Ηραία ήταν ένα σταυροδρόμι, ένας σημαντικός κόμβος επικοινωνίας την εποχή εκείνη που «υποδηλοί περίοδο ευδαιμονίας». «Εις Ηραίαν εστάθμευαν και οι εις Ολυμπίαν μεταβαίνοντες και εκείθεν επανερχόμενοι Έλληνες .. οίτινες αφικνούντο εις την κοιλάδα ταύτην του Αλφειού, εφ’ όσον κινείται ως φαίνεται, γέφυραι συνεκέντρουν και την εκ Φιγαλείας και Μεσσήνης οδού της εις Ολυμπία αγούσης δημοσίας οδού». Σε αυτή την επίπεδη έκταση παραπλεύρως του ποταμού ήσαν αναμφιβόλως «αι περιγραφόμεναι υπό του Παυσανία οδοί».
     Η Ηραιάτιδα χώρα ήταν μία από τις δεκατρείς περιοχές που υπήρχαν κατά την εποχή του Παυσανία. Τα σύνορα της χώρας εκτείνονταν στα ΝΔ της Αρκαδίας μεταξύ της Θελπουσίας προς Βορρά και της Μεγαλοπολίτιδος προς τα ΝΔ και της Ηλείας προς Δυσμάς κατά τη συμβολή του Λάδωνα και Ερύμανθου. Στην παραποτάμια περιοχή Τουθόα ήταν τα σύνορα των Θελπουσίων και Ηραιατών, στο Πεδίον, όπως λένε οι Αρκάδες. Πλάι στις πηγές του Βουφάγου ήταν τα σύνορα ανάμεσα στη Μεγαλόπολη και την Ηραία. Κατά τους Αρκάδες, σύνορα ανάμεσα στην Ηραία και την Ήλιδα ήταν ο Ερύμανθος, οι Ηλείοι όμως θεωρούσαν ως διαχωριστικό σημείο της χώρας τους τον τάφο του Κοροίβου.
     Την περίοδο της Ενετικής και της Οθωμανικής κατάκτησης, η Ηραία γνωστή σαν «Λιοδώρα», έπαιξε σημαντικό ρόλο στον χώρο. Διοικητικά επί Οθωμανών κατακτητών, ανήκε στον Καζά αρχικά του Λεονταρίου και στην συνέχεια αυτόν της Καρύταινας. Σπουδαίο ρόλο διαδραμάτισε στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821, υψώνοντας πρώτη την σημαία της Επανάστασης στο «Αλώνι στου Μπέτση» (Γριτσόπουλος 2007).
     Με την σύσταση του νέου Ελληνικού κράτους διοικητικά η «Λιοδώρα» χωρίστηκε σε δύο Δήμους. Τον Δήμο Λυκουρίας με έδρα αρχικά το Σέρβου και στην συνέχεια το Παλούμπα και τον Δήμος Ηραίας με έδρα τον Άγιο Ιωάννη. Με βασιλικό διάταγμα του 1861, οι δύο Δήμοι ενοποιήθηκαν και αποτέλεσαν τον Δήμο Ηραίας με έδρα το Παλούμπα, μέχρι και το 1925 που ιδρύθηκαν οι Κοινότητες. Από το 1998 με τον Νόμο «Καποδίστρια» ο Δήμος Ηραίας έχει έδρα το Παλούμπα και περιλαμβάνονται σε αυτόν 17 Δημοτικά Διαμερίσματα και 13 οικισμοί.

Η Ηραία του σήμερα

Σήμερα, στην Ηραία εντοπίζουμε στοιχεία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, τα οποία αποτελούν πόλο έλξης, αλλά και αναζήτησης της ιστορικής και πολιτιστικής παράδοσης της περιοχής μας. Κατωτέρω, αναφέρουμε τα κυριότερα στοιχεία που σηματοδοτούν το μέλλον της Ηραίας.

• Τα ιαματικά λουτρά που είναι ένας σημαντικός πλουτοπαραγωγικός πόρος και τα οποία βρίσκονται στο χωριό Λουτρά του Δήμου. Τα ιαματικά λουτρά είναι γνωστά για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες από την εποχή του Παυσανία. Σήμερα λειτουργούν με τρόπο συμβατικό και καλύπτουν τις ανάγκες των επισκεπτών από κάθε γωνιά της Ελλάδας.
• Οι αρχαιολογικοί χώροι που εντοπίζονται στα χωριά Ράφτη - Ενετικές Πολεμίστρες, Παλούμπα - Ελληνικό, Λαγαύτη - Μυκηναϊκοί τάφοι, Λουτρά - Μυκηναϊκοί τάφοι (πρόσφατη ανακάλυψη της αρχαιολόγου Άννας Καραπαναγιώτου), Κοκκορά - ρωμαϊκά ψηφιδωτά θέση κεφαλάρι Παναγιάς, Άγιος Ιωάννης Ηραίας - αρχαία Ηραία, Όχθια - θέση Παλαιόκαστρο, θέση Αγιολιάς, θέση αρνοφωλιές, Σέρβου - Παλαιόκαστρο, Αρτοζίνος - αρχαία Αρτοζίνα.
• Ο Πύργος του Πλαπούτα, που ήταν η κατοικία του στρατηγού Πλαπούτα. Ο Πλαπούτας έδρασε στην εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση του 1821. Ο Πύργος αυτός έχει προγραμματιστεί να αξιοποιηθεί ιστορικά και πολιτιστικά μέσω του ΕΣΠΑ.
• Το «Γεωργακοπούλειο» πολιτιστικό και πνευματικό κέντρο στο Ράφτη. Αυτό περιλαμβάνει ένα κτιριακό συγκρότημα πολλαπλών χρήσεων που καλύπτει ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, όπως την διεξαγωγή τοπικών πολιτιστικών εκδηλώσεων, καθώς και ανάγκες φιλοξενίας. Ιδρύθηκε από τον επιχειρηματία Δημήτρη Γεωργακόπουλο.
• Ελαιοτριβείο στον Άγιο Ιωάννη. Είναι ένα από τα 100 μεγαλύτερα ελαιοτριβεία της Ελλάδας και ανήκει στον Κώστα Αλβενιώτη. Είναι μία σύγχρονη μονάδα βιολογικής παραγωγής που εξυπηρετεί ελαιοπαραγωγούς απ’ όλη σχεδόν την Πελοπόννησο.
• Κ.Π.Ε (Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης). Έχει ως έδρα την Λυσσαρέα και καλύπτει εκπαιδευτικές ανάγκες της ευρύτερης περιοχής σε θέματα περιβάλλοντος. Πολλά σχολεία από την Ελλάδα ενημερώνονται για την χλωρίδα και πανίδα της περιοχής και παράλληλα υλοποιούνται προγράμματα όπως για παράδειγμα «οι δρόμοι του νερού στη Γορτυνία», μέσα από τις παραποτάμιες περιοχές της.
• Το φαράγγι της Γκούρας. Η  «Γκούρα» είναι σημείο αναφοράς για τα όμορα χωριά που την περικλείουν που είναι τα: Σέρβου – Αράπηδες – Κοκκινοράχη - Λαγκαδινό ρέμα – Χρυσοχώρι – Όχθια – Λυσσαρέα – Σαρακίνι – Ψάρι – Λυκούρεσι – Αρτοζίνος. Η Γκούρα ως χείμαρρος ξεκινά το μακρύ ταξίδι της (13.2 περίπου χιλ.) από τις παρυφές του όρους Αρτοζίνος που βρίσκεται στις δυτικές απολήξεις του Μαινάλου. Είναι το μεγαλύτερο ίσως σε μήκος φαράγγι της Αρκαδίας. Η υψομετρική διαφορά από την αρχή του (1100 μ.) μέχρι το τέλος του (130 μ.), η άγρια πανίδα του, τα σπάνια βότανα και η χλωρίδα του, η ασύγκριτη ομορφιά του, τα μονοπάτια που οδηγούν σε αυτό αλλά και το μονοπάτι στο κυρίως φαράγγι, τα πλατάνια που σκεπάζουν μεγάλο μέρος της διαδρομής του, οι πηγές που βρίσκονται κατά μήκος του ή ακόμα και οι πηγές γειτονικών σε αυτό μονοπατιών, μπορούν να το κάνουν έναν από τους καλύτερους εναλλακτικούς προορισμούς των αληθινών φυσιολατρών.
       Χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι ότι στο μεγαλύτερο μέρος του το φαράγγι, διασχίζεται στην κοίτη του. Αυτό σημαίνει πως οι καλύτερες εποχές για να γίνει ασφαλής διάσχιση είναι από τις αρχές της Άνοιξης μέχρι και τα μέσα Νοεμβρίου. Τον υπόλοιπο καιρό η διάσχιση είναι ασφαλής μόνο από έμπειρους πεζοπόρους και όταν δεν υπάρχουν βροχές.
• Τα μονοπάτια. Στην Ηραία υπάρχουν πολλά μονοπάτια, τα οποία δεν έχουν αξιοποιηθεί. Τα μονοπάτια αυτά για να γίνουν επισκέψιμα και ασφαλή χρειάζονται καθαρισμό. Στη συνέχεια, και όπου οι ανάγκες το απαιτούν, σε επιλεγμένα σημεία χρειάζονται κουπαστές ή μερικά σκαλοπάτια που μπορεί να είναι πέτρινα ή ξύλινα. Για την συντήρησή τους εκείνο που πραγματικά είναι απαραίτητο αλλά και κανόνας, η πλέον αξιόπιστη λύση είναι η χρησιμοποίησή τους από τους ανθρώπους.
• Οι πηγές και οι πέτρινες βρύσες. Οι πηγές ή οι πέτρινες βρύσες που βρίσκονται στα μονοπάτια προς το κυρίως φαράγγι, οφείλουμε να τις δούμε ως «μνημεία της φύσης». Πολλές εξ αυτών μετρούν πολλούς αιώνες ζωής. Και δένει απόλυτα η λιτή κατασκευή τους με τον χώρο λες και τις έφτιαξε κάποιος άγνωστος αρχιτέκτονας πριν από ένα, δύο, τρεις και τέσσερις αιώνες και στέκονται ζωντανές προσμένοντας τη δική μας ζεστασιά για να μας δώσουν ανεμπόδιστα το «θείο δώρο τους». Στο χωριό Ψάρι για παράδειγμα, στη διαδρομή προς το φαράγγι συναντάμε τις πηγές «Μπουσμπούνα – Κουριαλού – Αποστόλη – Κρεμάδε» και την πηγή «Κρεφτώχου» αν ακολουθήσουμε εναλλακτική προς το φαράγγι διαδρομή. Αλλά και η πηγή «Γκούρα» που βρίσκεται μέσα στο φαράγγι, πρέπει να λειτουργήσει πάλι και να μην «χάνεται από τα βάτα που την έχουν καλύψει σχεδόν στο σύνολό της». Στην κοίτη του φαραγγιού βρίσκεται και η πηγή «Κρετίμα» που ανήκει στα όρια της Λυσσαρέας και το νερό της χρησιμοποιείται προς ύδρευση του χωριού. To «Κεφαλόβρυσο» των Οχθίων επίσης εντάσσεται στις πηγές προς τη Γκούρα  Η πηγή της «Σφυρίδας» επίσης που βρίσκεται στην όχθη του φαραγγιού στο ύψος του Λυκούρεση. Αυτές τις πηγές – και άλλες ενδεχομένως που βρίσκονται «στο δρόμο για το φαράγγι» τις αναδεικνύουμε και τις αξιοποιούμε για την εύκολη χρήση τους από τον πεζοπόρο.. Η παρέμβασή όμως πρέπει να είναι τέτοια που να σέβεται απόλυτα όχι μόνο την ιστορία τους αλλά και το περιβάλλον.
• Οι σπηλιές της Γκούρας. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σπηλιές της Γκούρας που βρίσκονται κατά μήκος της. Οι γνωστότερες από αυτές όπως «η σπηλιά του Κολοκοτρώνη» στα όρια του Σέρβου, η «σπηλιά του Γιαννικούλια» στα όρια της Λυσσαρέας, αλλά και άλλες που έχουν ιστορικό ενδιαφέρον, σχετιζόμενες άμεσα με τους κατοίκους της περιοχής κατά την περίοδο της οθωμανικής κατάκτησης. Υπάρχουν και σπηλιές που παρουσιάζουν σπηλαιολογικό ενδιαφέρον και μερικές απ’ αυτές έχουν εξερευνηθεί από σπηλαιολόγους των ΣΠΕΛΕΟ και ΣΕΛΑΣ. 

Επισημαίνεται ότι το τελευταίο διάστημα αρκετές είναι οι συζητήσεις που έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται για το φαράγγι της Γκούρας. Το σημαντικότερο όλων όμως είναι ότι ο Δήμος Ηραίας είδε την Γκούρα ως ένα ακατέργαστο κόσμημα που πρέπει όχι μόνο να σωθεί αλλά και να αναδειχθεί ήπια. Εκτιμούμε ότι η Γκούρα δεν έχει ανάγκη ούτε από δρόμους που θα αλλοιώσουν τον φυσικό της πλούτο, ούτε από άλλα έργα που θα της αφαιρέσουν την αρμονία (μπετά για parking για παράδειγμα). Πεζοπόρους χρειάζεται και απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον. Σήμερα που «η Γκούρα» βρίσκεται σε εξέλιξη με μελέτες του Δήμου που έχουν κατατεθεί στις αρμόδιες υπηρεσίες, χρέος των πολιτιστικών συλλόγων των όμορων χωριών, είναι, να σταθούν αρωγοί με οποιοδήποτε τρόπο στην προσπάθεια αυτή. Πολύτιμος βοηθός επίσης οφείλει να σταθεί και ο νεοϊδρυθείς  Περιηγητικός Φυσιολατρικός Όμιλος Ηραίας «η Γκούρα». Ο πραγματικός Φορέας υλοποίησης της Γκούρας δεν μπορεί να είναι κανείς άλλος εκτός του Δήμου Ηραίας και επικουρικά οι αναφερόμενοι πολιτιστικοί σύλλογοι. Δεν αναφερόμαστε στα Τοπικά Συμβούλια γνωρίζοντες ότι αυτά στην πλειοψηφία τους υπολειτουργούν.    


Ηραιάτες όλου του Κόσμου
Οι Ηραία έχει αναδείξει πολλούς επιστήμονες, πολιτικούς και καλλιτέχνες, οι οποίοι έχουν προσφέρει τόσο στον τόπο τους όσο και στη χώρα. Υπάρχουν δυο σημαντικές προσωπικότητες που διακρίνονται για την οικουμενικότητα τους και τους αναφέρουμε. Είναι οι:

Ο Γκρέγκορι Μαρκόπουλος (Gregory Markopoulos) που γεννήθηκε στο Οχάιο στις 12 Μαρτίου του 1928, με καταγωγή από την Λυσσαρέα. Έφτασε στην ουσία του σινεμά μέσω μιας εξαιρετικής αγνότητας και απλότητας, στοιχεία σπάνια για τον κινηματογράφο, που κυριαρχείται από την υπερβολή, τη λάμψη και τις οικονομικές επενδύσεις. Η αγνότητα στο έργο του ισορροπεί μοναδικά με το αισθησιακό και ερωτικό στοιχείο, χαρακτηριστικό της μεσογειακής του καταγωγής. Τα χρώματα, ο αισθησιασμός, οι ερωτικές σκηνές, ο τρόπος αφήγησής του μαζί με τη μικτή τεχνική που χρησιμοποιούσε στο μοντάζ - κίνηση, ακινησία - θυμίζουν έναν δημιουργό που είχε στόχο όχι μόνο την αισθητική αρτιότητα, αλλά και την έρευνα.

Ο Κώστας Γαβράς, σκηνοθέτης και παραγωγός, γεννήθηκε στα Λουτρά Ηραίας στις 12 Φεβρουαρίου 1933. O πατέρας του - του οποίου η στράτευση και οι αγώνες, έμελλαν να τον εμπνεύσουν στη μετέπειτα καριέρα του, συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση κατά των κατακτητών στη διάρκεια της ιταλογερμανικής κατοχής. Στην πολιτικά ταραγμένη περίοδο που ακολούθησε την απελευθέρωση, η οικογένειά του διώχτηκαν από την παράταξη που επικράτησε. Ο νεαρός Γαβράς, αφού τελείωσε το Γυμνάσιο στην Αθήνα, επεδίωξε να εγκατασταθεί στις ΗΠΑ, αλλά δεν έγινε δεκτός. Τελικά εγκαταστάθηκε στην Γαλλία και γράφτηκε φοιτητής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης στο Παρίσι. Λίγο αργότερα όμως διέκοψε τις σπουδές του για να στραφεί στον κινηματογράφο και να παρακολουθήσει το Institut de Ηautes Etudes Cinematographiques. Σήμερα, ο σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς θεωρείται παγόσμια προσωπικότητα στο χώρο του και τιμά τόσο την περιοχή μας όσο και την Ελλάδα.

Συνέντευξη με τον Δήμαρχο Ηραίας Σταύρο Χριστόπουλο.

«Κύριε Δήμαρχε, πως οραματίζεστε το μέλλον στην Ηραία, τι έργα πρέπει να γίνουν ώστε να αναδιαρθρωθεί το φυσικό, ιστορικό και πολιτιστικό περιβάλλον της περιοχής μας;»

Οραματίζομαι μια Ηραία με τον πύργο του Πλαπούτα να δεσπόζει στην έδρα του Δήμου, με το ιστορικό μουσείο να φιλοξενεί τα ιστορικά κειμήλια του αγώνα του 1821 που θα το επισκέπτονται εκατοντάδες συνάνθρωποι μας για αυτό το σκοπό έχουμε δεσμεύσει 900.000 € από το πρόγραμμα Ο.Π.Α.Α.Χ. και πολύ σύντομα θα καταθέσουμε τεχνικά δελτία στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για την οριστική ένταξη.
Οραματίζομαι την εμφιάλωση του άφθονου και αρίστης ποιότητας νερού της πηγής «Γκολέμη» - που αυτή μπορεί να γίνει με την συνεργασία Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα (Σ.Δ..Ι.Τ.) και να αποδώσει πολλά χρήματα στον Δήμο τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την ανάδειξη και αξιοποίηση των αρχαιοτήτων που είναι διάσπαρτα στην Ηραία, δημιουργώντας πολλές θέσεις εργασίας
Οραματίζομαι τα Λουτρά Ηραίας να γίνουν πόλος έλξης για τους λουόμενους με την προβολή τους στο πανελλήνιο και την πιστοποίηση τους αλλά και με την δημιουργία πισίνας ολυμπιακών προδιαγραφών ώστε να κάνουν τα μπάνια τους και οι συνοδοί των λουόμενων είτε αυτοί είναι σύζυγος, εγγόνια, παιδιά. Προς αυτή την κατεύθυνση έχουν γίνει πολλά. Η ανάπλαση είναι γεγονός η μελέτη αποχέτευσης μαζί με το βιολογικό καθαρισμό βρίσκονται στο τέλος της και πιστεύω ότι θα μπορέσουμε να την εντάξουμε στο Ε.Σ.Π.Α.Η μελέτη για την ύδρευση της κάτω Ηραίας βρίσκεται στο τέλος της και όλη η κάτω Ηραία θα υδρεύετε με άφθονο και καλής ποιότητας νερό από την γεώτρηση του Αγιονερίου.
Οραματίζομαι τον καταπράσινο κάμπο της Ηραίας να αρδεύεται από το κανάλι του Χρυσοχωρίου το οποίο έχει τελειώσει με χρηματοδότηση του προγράμματος του Ο.Π.Α.Α.Χ. αλλά και τα αλλά κανάλια της Λιοδώρας του Άγιου Ιωάννη και των Κακουραίϊκων, Κοκκορά τα οποία έχουν προταθεί στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης με το ποσό των 300.000 € και περιμένουμε την τελική έγκριση τους.
Οραματίζομαι την ανάπλαση των κεφαλαριών, των ενετικών πολεμίστρων (Ράφτη), παραδοσιακούς μύλους, βρύσες, αλώνια τα οποία θα αξιοποιηθούν με χρήματα του προγράμματος ΘΗΣΕΑΣ (υπάρχει η χρηματοδότηση).
Οραματίζομαι το φαράγγι της Γκούρας και την γύρω περιοχή με τα μονοπάτια του, τα γεφυράκια του, τα καταλύματα στους τόπους εκκίνησης με την απαγόρευση του κυνηγιού ώστε οι επισκέπτες (ορειβάτες) να έρχονται σε άμεση επαφή με την χλωρίδα και την πανίδα της άγριας φύσης. Για το σκοπό αυτό έχουν δεσμευθεί από το ολοκληρωμένο πρόγραμμα ανάπτυξης αγροτικού χώρου (ΟΠΑΑΧ) 200.000 € και η μελέτη είναι έτοιμη και έχει κατατεθεί στην Τ.Υ.Δ.Κ.
Οραματίζομαι την ανάδειξη και επισκεψιμότητα των αρχαιολογικών χώρων του Δήμου μας στον Αγιάννη, Λουτρά, Λενικό, Αρχαίες Μελεναιές. Έχει γίνει μελέτη για τον καθαρισμό και οριοθέτηση των χώρων και έχει εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση από το πρόγραμμα ΘΗΣΕΑΣ με 45.000 €
Οραματίζομαι την παραποτάμια εθνική οδό που θα ενώσει τους αρχαιολογικούς χώρους, Ολυμπία, Ηραία, Καρύταινα, Μεγαλόπολη, Ανδρίτσαινα αλλά και τον Ναό του Επικούρειου Απόλλωνα,  άλλα και τον άξονα Ηραίας – Λυσσαρέα, Λυκούρεση, Μαλάσοβα, Καρκαλού ο οποίος προτείνετε από το Υ.Π.Ε.Χ.Ω.Δ.Ε. για να ενώσει τους δυο εθνικούς δρόμους (μια και δεν κατέστη δυνατή η παράκαμψη Λαγκαδίων) και να διέλθει μέσω Ηραίας. Επίσης ο άξονας Δημητσάνα, Παλούμπα, Λουτρά, Κοκλαμά ο οποίος είναι η ραχοκοκαλιά του Δήμου μας να στρωθεί με καινούργιο τάπητα με διαγράμμιση μπάρες κλπ.  και προτεραιότητα μας είναι όλοι οι οικισμοί του Δήμου μας να ενώνονται μεταξύ τους με άσφαλτο.
Οραματίζομαι την ίδρυση και λειτουργία στα Λουτρά Ηραίας ενός πολυϊατρείου που έχει εγκριθεί από το Δ.Υ.Π.Ε. Πελοποννήσου και έχει σταλεί στο υπουργείο για τελική έγκριση και σε συνδυασμό με το Βοήθεια στο Σπίτι που λειτουργεί πολλά χρόνια στο Δήμο μας και τα τρία αγροτικά ιατρεία, να καλύπτουν πλήρως την πρωτοβάθμια περίθαλψη των Ηραιατών.
Οραματίζομαι των Αλφειό ποταμό απαλλαγμένο από τα τοξικά απόβλητα της Δ.Ε.Η. Μεγαλόπολης ένα καθαρό ζωντανό υδροβιότοπο στην υπηρεσία των γεωργών, κτηνοτρόφων και ψαράδων όπως και του Λάδωνα, και όλα αυτά με σεβασμό στο περιβάλλον στην παράδοση και με το άγρυπνο βλέμμα του Κ.Π.Ε. (Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης) το οποίο λειτουργεί στο Δήμο μας με έδρα τα χωριά  Λυσσαρέα, Σαρακίνι, Παρνασσό ώστε να παντρέψουμε τον φυσικό μας πλούτο και την πολιτιστική μας κληρονομιά με την ανάπτυξη.
Οραματίζομαι την δημιουργία (θεματικού πάρκου, Λαογραφικού μουσείου, δημιουργία βοσκοτόπων με αναδασμό, βιολογική καλλιέργεια στον κάμπο, καταλύματα ειδικότερα στα ορεινά και ημιορεινά χωριά για της ανάγκες των επισκεπτών, όπως και ξενοδοχειακή μονάδα στα Λουτρά - αλλά αυτά μπορούν να πραγματοποιηθούν με την ιδιωτική πρωτοβουλία δημιουργώντας θέσεις εργασίας και με επιδότηση διάφορων αναπτυξιακών προγραμμάτων όπως Ο.Π.Α.Α.Χ, αναπτυξιακός νόμος, καινούργιοι αγρότες (μια και υπάρχουν οι υποδομές ύδρευση, άρδευση, καθαριότητα, αναπλάσεις, ηλεκτροφωτισμός των τοπικών διαμερισμάτων).

 -----------------------------------------------------------------------------------------------------

Συνέντευξη με την Άννα Καραπαναγιώτου, Αναπλ. Προϊσταμένη  ΛΘ’ Εφορεία ΠΚ Αρχαιοτήτων, Τρίπολης – Διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

«Κυρία Καραπαναγιώτου, ποιες ανασκαφικές έρευνες χρειάζεται να γίνουν από την πλευρά της αρχαιολογικής υπηρεσίας Αρκαδίας στην περιοχή της Ηραίας για να αναδειχθούν τα ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία της;»
 

Η ΛΘʼ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, η αρμόδια Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού για το Νομό Αρκαδίας, ξεκίνησε τη λειτουργία της πριν από τρία χρόνια. Ένας από τους βασικούς στόχους του πολυσχιδούς έργου  μας είναι  ο εντοπισμός, η προστασία και η ανάδειξη της ιδιαίτερης πολιτιστικής φυσιογνωμίας του Νομού μας.  Κατά την αρχαιότητα, η σημαντικότερη πόλη της δυτικής Αρκαδίας, υπήρξε η Ηραία, από την οποία πήρε και το όνομά του ο σημερινός Δήμος. Δυστυχώς, και παρά το γεγονός ότι η πόλη αυτή γνώρισε μεγάλη ακμή από τον 6^ο αιώνα π.χ. και έως τους ρωμαϊκούς χρόνους, τα αρχαία μνημεία της Ηραίας αλλά και όλου του σημερινού Δήμου είναι λιγοστά γνωστά όχι μόνο στο ευρύ κοινό αλλά και στους ειδικούς επιστήμονες. 

Ό,τι γνωρίζουμε για τις αρχαιότητες της περιοχής προέρχονται από τις αρχαίες γραπτές πηγές, τις αναφορές περιηγητών του 19^ου και των αρχών του 20^ου αιώνα, αρχαία νομίσματα που τις περισσότερες φορές αποτελούν προϊόντα περισυλλογής και από τις πενιχρές ανασκαφές πριν από το Βʼ παγκόσμιο πόλεμο.  Όπως καταλαβαίνετε, λοιπόν,  πρώτος στόχος της Υπηρεσίας μας είναι να επανεντοπίσουμε μνημεία και χώρους, τα οποία με την πάροδο του χρόνου έχουν χαθεί. Προς την κατεύθυνση αυτή ήλθαμε σε επαφή με το Δήμο Ηραίας και προχωρήσαμε από κοινού σε ένα πρόγραμμα καθαρισμού των γνωστότερων αρχαιολογικών χώρων του Δήμου. Οι μελέτες έχουν συνταχθεί, οι σχετικές εγκρίσεις έχουν εξασφαλιστεί και ελπίζουμε ότι σύντομα θα ξεκινήσουμε την υλοποίηση του προγράμματος αυτού.

Οι επιφανειακοί καθαρισμοί, αποψιλώσεις, εκθαμνώσεις ευπρεπισμοί περιλαμβάνουν τους εξής αρχαιολογικούς χώρους:
α. τον αρχαιολογικό χώρο της πόλης της αρχαίας Ηραίας, κοντά στο χωριό Άη Γιάννης, χώρος ο οποίος σήμερα κυριολεκτικά έχει χαθεί από την οργιαστική βλάστηση
β. το μυκηναϊκό νεκροταφείο που πρόσφατα εντοπίσαμε και ανασκάψαμε κοντά στα Λουτρά της Ηραίας  
γ. την επιβλητική Ακρόπολη στο λόφο «Λενικό» κοντά στο Παλούμπα, η οποία κρύβει πολλά μυστικά για την ιστορία του τόπου.
δ. το εκτενές νεκροταφείο προϊστορικών χρόνων κοντά στα Κακουρέικα, το οποίο δυστυχώς έχει πληγεί βάναυσα από τη δράση αρχαιοκαπήλων προτού το εντοπίσει η Αρχαιολογική Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού. Οι ενέργειες αυτές αποτελούν το πρώτο αλλά καθοριστικό βήμα για να γνωρίσουμε και εμείς και ο κόσμος τις αρχαιότητες του Δήμου Ηραίας. Μέσα από τις ενέργειες αυτές θα καθορίσουμε το πλαίσιο του προγράμματος για την ανάδειξη των χώρων αυτών: «ανασκαφές, αναστηλώσεις, πρόσβαση επισκεπτών, διαδρομές, ενημερωτικές πινακίδες και πολλές άλλες ενέργειες».

Η μεγάλη υποστήριξη του Δήμου Ηραίας και η συγκινητική ανταπόκριση του ντόπιου πληθυσμού στα σχέδια αυτά μας κάνει πολύ αισιόδοξους σχετικά με την πραγματοποίηση του προγράμματος.

------------------------------------------------------------------------------------------------------


Αντί επιλόγου

Από την παραπάνω ανασκόπηση των ιστορικών, αρχαιολογικών, πολιτιστικών στοιχείων του Δήμου Ηραίας, αναδύεται η ιδιαίτερη τοπική ταυτότητα της περιοχής και η δεσπόζουσα θέση που έχει στο σύγχρονο γίγνεσθαι.

Τα ιστορικά μνημεία της περιοχής μαρτυρούν τη δράση του ανθρώπου στο χώρο και το χρόνο, συνθέτοντας με αδιαμφισβήτητο τρόπο την πολιτιστική ταυτότητα της Ηραίας, μίας ταυτότητας που διασφαλίζει κάθε τόπο ως προς τη διατήρηση των διακριτών χαρακτηριστικών του. Τα ιστορικά μνημεία αποτελούν μια δυναμική πηγή πληροφόρησης, ένα σύστημα ιστορικής μνήμης που αφορά ολόκληρες ομάδες ανθρώπων οι οποίες τα δημιούργησαν για να καλύψουν ανάγκες είτε υλικές είτε πνευματικές. Τα μνημεία αυτά, όπως επισημαίνει και η αρχαιολόγος  Άννα Καραπαναγιώτου, εμπερικλείουν ένα ολόκληρο σύστημα αξιών και σχέσεων, το οποίο πρέπει να αποκωδικοποιήσουμε και να διαβάσουμε, προκειμένου να διατηρήσουμε αναλλοίωτη την τοπική και εθνική ταυτότητα. Τα μνημεία αυτά και η πολιτιστική κληρονομιά είναι αναντικατάστατοι και αμετακίνητοι πόροι, επομένως είναι και η πρώτη ύλη να δημιουργήσουν ανταγωνιστικά προϊόντα σε τοπικό επίπεδο, καθώς συνιστούν το κίνητρο για τουρισμό. Είναι ένα ελκυστικό μείγμα που περιλαμβάνει τα πιο διαφορετικά στοιχεία που μπορούν να συνυπάρξουν. Αξιοσημείωτα στοιχεία από το φυσικό και δομημένο περιβάλλον (μουσεία και συλλογές, εκδηλώσεις και παραδοσιακά φεστιβάλ), όπως επισημαίνει και ο Δήμαρχός. Σταύρος Χριστόπουλος, συμβάλλουν στη δημιουργία της τυπολογίας του μείγματος της κληρονομιάς αντικατοπτρίζοντας το πνεύμα του τόπου, που πρέπει να αξιοποιηθεί και να αναδειχθεί στο άμεσο μέλλον.

 
Βιβλιογραφία

   --Γριτσόπουλος Τάσος (2007), Γορτυνιακά Θέματα Γ’ τόμος σελ. 273 – 290, «Ιστορικές – τοπογραφικές αναζητήσεις στην περιοχή της Ηραίας», .

   --Καραπαναγιώτου Άννα (2007), «Αρχαιολογικοί χώροι Δήμου Ηραίας, παρελθόν, παρόν και μέλλον», Ημερίδα Παλούμπα 2007.

   --Μάσσιας Σωκράτης - Μαντικές Αντιλήψεις Αρκάδων κ Ηλείων τον 1ο μ.χ αιώνα, 2007

   --Παυσανία «Αρκαδικά» - Νικόλαου Παπαχατζή, Εκδοτική Αθηνών, σελ. 281 – 290..

   --Εισήγηση Άννας Καραπαναγιώτου «Νέες Αρχαιολογικές Ανακαλύψεις στην Αρκαδία»
http://conference.arcadians.gr/media/DrKarapanagiotou-Arcadia.pdf

  --Αλέξανδρου Φιλαδελφέα (1931-1932) «Οι Ανασκαφές στην Αρχαία Ηραία το 1930». Αρχαιολογικόν Δελτίον , σελίδες 57 – 70»

  --Ernst Meyer (1937)  «Neue Peloponnesische wanderungen - Καλλιάνι – Όνκειον – Μπερτσιά – Ηραία»

  --Τουριστικός οδηγός Δήμου Ηραίας 2007 - 2008

   --Κωστάρα Νικόλαου
http://www.arcadians.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=677:p-  --ue&catid=89  «Από την αρχαία Ηραία στην αρχαία Γόρτυνα» 

   --Εισήγηση Levent Kayapinar «Δημογραφική Σύνθεση του Λεονταρίου Αρκαδίας με βάση τα Οθωμανικά Αρχεία»
http://conference.arcadians.gr/media/L.Kayapinar-Leontari_el.pdf 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------


Arcadians
Κυριακή 15 Νοεμβρίου 2009

Σημείωση: δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Έπαθλο" της Πελοποννήσου τον Ιούνιο του 2009