Θεισόα

Χωριό της επαρχίας  Ολυμπίας του νομού Ηλείας. Μέλος του Καποδιστριακού Δήμου Ανδρίτσαινας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 500 μ.  και έχει εδαφική επιφάνεια 14 τετρ. χιλιομέτρων. Κείται στην θέση της αρχαίας Θεισόας επί Λυκαίω. Βρίσκεται βορειοανατολικά της Ανδρίτσαινας,  στο σύνορο με τον Νομό Αρκαδίας, που τους χωρίζει ο ποταμός Αλφειός.

Κατά τον Παυσανία, η θέση της Αρχαίας Θεισόας, η οποία τοποθετείται παρά τον Ποταμό Μυλάωνα  συμπίπτει με την θέση της  σημερινής. (Παυσ. Αρκαδία Λ-Η )

Η μικρή τετραγωνική της ακρόπολη, περιμέτρου 500 μέτρων, είναι κτισμένη με ογκώδεις τοπικούς λίθους, όπως εκείνους που παρουσιάζουν πολλές αρχαίες ακροπόλεις, οι λεγόμενες Πελασγικές. Τα τείχη της κυρίως εσωτερικής Ακροπόλεως, καθώς και τα μετά επάλξεων τείχη του περιβόλου διατηρούνται σε καλή σχετικώς κατάσταση. Εντός του εσωτερικού τείχους ευρίσκονται θεμέλια μικρού ναού από λεπτούς, με 20 ραβδώσεις κίονες, από κιονόκρανα και μετώπες τα οποία  φέρουν όλα τις διακριτικές διακοσμήσεις του δωρικού ρυθμού. Φαίνεται ότι το μικρό αυτό ιερό είναι σύγχρονο του ναού του Επικουρείου Απόλλωνος των Βασσών.  (430-429 π.χ.) Στο ψηλότερο σημείο της Ακροπόλεως παρατηρούνται τείχη κτιρίου νεωτέρων χρόνων. Πιθανόν τούτο να είναι πύργος ανεγερθείς υπό των Φράγκων  Βαρόνων της Καρύταινας (1209-1275 μ.χ.) Στην θέση Μάρμαρα, του ποταμού Μυλάωνος, απεκάλυψαν αρχαίους τάφους. (Εγκυκλοπαίδειες Πάπυρος -Ήλιος)                                                                                   

Την εποχή της τουρκοκρατίας  η Θεισόα, είχε το όνομα Λάβδα, το οποίο προέρχεται από την Βυζαντινή εποχή, όπου η περιοχή ανήκε στην Βυζαντινή Οικογένεια Λάβδα.

Την εποχή της επαναστάσεως, στην περιοχή διεξήχθη η Μάχη του Αγίου Αθανασίου, τον Μάρτιο του 1821. Στην μάχη αυτή ο Κολοκοτρώνης με 300 Μανιάτες και πολλούς κατοίκους της περιοχής, μεταξύ των οποίων και κάτοικοι του Χωριού Θεισόα (Λάβδα), με αρχηγό τον αγωνιστή Γεραγγελή, έδωσαν μάχη με 1.700 μάχιμους άνδρες, με γυναικόπαιδα στην μέση και 3.000 ζώα, φορτωμένα με το βιός τους.

Η μάχη κράτησε 6 ώρες και όταν σώθηκαν τα πολεμοφόδια τους,  αποσύρθηκαν στα γύρω βουνά. Από τον σάλαγο της μάχης, έφθασαν στον τόπο οι Πλαπουταίοι και ο Σπυρ. Σπηλιωτόπουλος με 400 παλληκάρια. Μόλις τους είδε ο Κολοκοτρώνης, έπιασε με 20 περίπου αγωνιστές το γεφύρι του Αλφειού. Η μάχη ξανάρχισε  πεισματικά , χωρίς όμως του Μανιάτες. Οι Τούρκοι μη μπορώντας να διαβούν την γέφυρα επιχείρησαν να περάσουν από το ποτάμι στην θέση Χαλούλαγα.  Πέντε χιλιάδες από αυτούς σκοτώθηκαν από τους Έλληνες ή πνίγηκαν. Όσοι γλίτωσαν, αναζήτησαν ασφάλεια στο κάστρο της Καρύταινας. Η μάχη αυτή η πρώτη του ’21, εμψύχωσε τους Έλληνες, οι οποίοι άρχισαν να προστρέχουν μαζικά πια στον αγώνα. (Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος)

Ο Κολοκοτρώνης ξαναπέρασε από την περιοχή, μεταβαίνοντας προς την Τρίπολη και διήλθε από την τοποθεσία Σουλτίνα, όπου ο αιωνόβιος πλάτανος εδέχθη τα παλληκάρια του, στην σκιά του.

Μάλιστα ο Φωτάκος διασώζει στα απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη, ότι ο Γέρος του Μωριά, χρησιμοποιώντας το άλογο του αποθανώντος Παπαφλέσσα, έπεσε από αυτό και αναγκάστηκε να παραμείνει κλινήρης για να αποθεραπευτεί

Στο επίπεδο της Χριστιανικής πίστης, το χωριό ανέδειξε τον Άγιο Δημήτριο τον Νεομάρτυρα. Νέος αλλαξοπίστησε, απόκτησε φήμη και πλούτη, δραστηριοποιούμενος ως έμπορος στην Σμύρνη. Επιστρέφων στην Τρίπολη, μεταμελήθηκε, πέταξε τα τούρκικα ρούχα, ξυρίστηκε και ξανάγινε Χριστιανός. Συνελήφθη και στην άρνησή του να επανέλθει στην Μουσουλμανική Θρησκεία, καρατομήθηκε στις 28 Μαϊου 1794. (Μέγας Συναξαριστής  της Εκκλησίας της Ελλάδος)

Στην σύγχρονη εποχή το Χωριό ανέδειξε ανθρώπους, που κατέλαβαν ύψιστα αξιώματα σε κυβερνητικά κλιμάκια, όπως τον Ιωάννη Παρασκευόπουλο, επί  σειρά ετών Υποδιοικητή και Διοικητή της Τράπεζας Ελλάδος και της Εθνικής Τράπεζας. Ιστορείται ότι την εποχή της Γερμανικής Κατοχής, διέσωσε μέρος του  αποθέματος της Τράπεζας Ελλάδος, υπερασπίζοντας με νομικά επιχειρήματα, ως απόφοιτος Γερμανικού Πανεπιστημίου, το δίκαιο της Ελλάδος ενώπιον  εκπροσώπου του Γερμανικού Στρατού.

Επίσης ο Αναστάσιος Παναγιωτόπουλος, αυτοδημιούργητος  οικονομικός παράγων της εποχής του 1924 και των αμέσως επομένων ετών, ανεδείχθη, Δήμαρχος Πειραιώς. 

Πιο σύγχρονοι των προηγουμένων είναι, οι Γεώργιος και Παναγιώτης Βαβάς, ιδιοκτήτες της ασφαλιστικής εταιρίας ΕΣΤΙΑ. Ευριπίδης Κωνσταντόπουλος, καθηγητής της Μαρασλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας και ο αδελφός αυτού  Δημήτριος Κωνσταντόπουλος καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

(Σύνδεσμος των Απανταχού Λαβδαίων)

Ιωάννης Στρέκλας