Το ψευτοδίλημμα των ισχυρών κυβερνήσεων

Στις χώρες της Δύσης που έχουν δημοκρατική παράδοση μεγαλύτερη από αυτή της νεότερης Ελλάδας, ο πολιτικός διάλογος γίνεται για ριζικές αλλαγές, με στόχο την εκχώρηση εξουσίας από το κράτος προς την κοινωνία των πολιτών. Την ίδια περίοδο και ένα μόλις μήνα μετά τις βουλευτικές εκλογές, εδώ απλώς συζητούμε για τις επόμενες! Με νωπή την εντολή του λαού, μεταθέτουμε το ενδιαφέρον σε μετέπειτα χρόνο, αντί να ασχοληθούμε άμεσα με τα προβλήματα.

Η Νέα Δημοκρατία κέρδισε τις εκλογές με καθαρή νίκη και θα τις ξανακερδίσει, αν ασκήσει σωστή πολιτική. Οι πολιτικές μάχες κερδίζονται με πολιτικά μέσα και όχι με διαδικαστικά τερτίπια. Ο λαός θα μας εμπιστευθεί και πάλι, αν τηρήσουμε τις δεσμεύσεις μας και όχι αν κάποιος εκλογομάγειρας μετατρέψει τις μειοψηφίες σε άνετες πλειοψηφίες. Αλλωστε, τέτοιου είδους ωφελιμιστικές λογικές των κομματικών μηχανισμών μπορούν να εξελιχθούν σε μπούμερανγκ, όπως δείχνουν οι 102 έδρες του ΠΑΣΟΚ.

Το χειρότερο είναι ότι η συζήτηση που ξεκίνησε άκαιρα δεν περιστρέφεται γύρω από ένα πιο σύγχρονο σύστημα διακυβέρνησης, αλλά ένα πιο κρατικιστικό και παρωχημένο. Η κυβερνητική «αυτοδυναμία» παρουσιάζεται ως η θεραπεία όλων των δεινών της ελληνικής κοινωνίας, ενώ υποκρύπτει υστεροβουλία και αλαζονεία. Αποσιωπάται το γεγονός ότι η πολιτική μας ιστορία δείχνει πως οι ισχυρές κυβερνήσεις δεν έδωσαν λύση στα προβλήματα του τόπου. Εδωσαν όμως δυσανάλογη δύναμη στους κυβερνώντες να διοικήσουν με αυταρχισμό, μετατρέποντας την απλή πλειοψηφία σε λευκή επιταγή.

Οι πατερναλιστικές ηγεσίες, ανεκτές σε ανώριμες κοινωνίες, έκαναν πια τον κύκλο τους. Σήμερα, οι νέες μορφές συλλογικότητας που δημιουργούνται από τη μιντιακή έκρηξη, τη διαδικτυακή επικοινωνία, την παγκοσμιοποίηση των προβλημάτων και των λύσεών τους απαιτούν και νέες μορφές πολιτικής λογικής.

Χρειάζεται η συμμετοχή των πολιτών, η κινητοποίησή τους, αλλά και η ανάληψη ευθυνών απ' αυτούς. Η κοινωνία των πολιτών δεν μπορεί να λειτουργεί σαν δεκανίκι της εξουσίας, αλλά να ασκεί κι αυτή ένα τμήμα της εξουσίας που θα της εκχωρήσουν οι πολιτικοί ηγέτες της. Και μια τέτοια ωρίμανση -και για τους μεν και για τους δε- δεν γίνεται στιγμιαία. Είναι μια διαδικασία παιδείας, που περνά μέσα από ένα αναλογικότερο εκλογικό σύστημα.

Σε ένα τέτοιο σύστημα, χτίζονται συναινέσεις μέσα από συνθετικού χαρακτήρα αντιπαραθέσεις και διάλογο. Οι πολιτικές εμπλουτίζονται από την ενεργητική ακρόαση των αντίθετων απόψεων, αρκεί ο διάλογος να είναι ειλικρινής και όχι ιδιοτελής ή προσχηματικός μπροστά σε αδιέξοδα.

Ασφαλώς δεν είναι δυνατή η συμφωνία όλων σε όλα τα θέματα. Σε κάποια βασικά όμως, η κοινωνική συναίνεση συνδέει πολιτικά το λαό με τους ηγέτες του, ενθαρρύνει τη συμμετοχή του στα κοινά και εξασφαλίζει την αποδοχή των μεταρρυθμιστικών αποφάσεων. Μια τέτοια κοινωνία έχει τη δυνατότητα να ανανεώνεται και να καινοτομεί. Μια τέτοια κυβέρνηση είναι ισχυρή, γιατί στηρίζεται πάνω σε μια στέρεη βάση.

Ο δικομματισμός, άμεση απόρροια των «αυτοδύναμων» κυβερνήσεων με μεγάλη πριμοδότηση του πρώτου κόμματος, φέρνει την πόλωση και τα παίγνια μηδενικού αθροίσματος. Πρόσφατο παράδειγμα, η ακύρωση στην πράξη της συνταγματικής μεταρρύθμισης, η οποία ξεκίνησε με προσπάθεια συνεννόησης, αλλά δυναμιτίστηκε στη συνέχεια. Δεύτερο παράδειγμα, οι αλλαγές στην Παιδεία, οι οποίες τορπιλίστηκαν από τα μικρά κόμματα, τα οποία υπό τις παρούσες συνθήκες αισθάνονται την ανάγκη να τοποθετούνται πάντοτε ξεκάθαρα και αντίθετα σε κάθε κυβερνητική πρωτοβουλία.

Η κοινωνία όμως αγωνιά. Ξαναψήφισε Καραμανλή γιατί υποσχέθηκε ότι θα συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις. Καταψήφισε το ΠΑΣΟΚ γιατί παρέμεινε στα παλιά και τετριμμένα. Ανέβασε τα μικρά κόμματα, ελπίζοντας ότι θα κάνουν τη ζωή δύσκολη σε μια κυβέρνηση, η οποία δεν έπεισε απολύτως στην προηγούμενη θητεία της. Και αν ο εκλογικός νόμος ήταν αναλογικότερος, θα είχαμε ακόμη δύο χρήσιμες φωνές στο Κοινοβούλιο.

Αναλογικότερο λοιπόν και όχι πλειοψηφικότερο πρέπει να γίνει το εκλογικό μας σύστημα. Για να αναγκάζονται οι πολιτικές δυνάμεις να συνεννοούνται. Για να προκύπτουν σταθερές και αποτελεσματικές κυβερνήσεις μέσα από διάλογο και συναινέσεις. Για να υπάρχει μεγαλύτερη διαφάνεια και λιγότερη διαπλοκή και διαφθορά. Για να επικοινωνούν οι πολιτικοί μεταξύ τους και με τους πολίτες συνεχώς και να πάψουν οι παράλληλοι μονόλογοι.

Μια τέτοια εξέλιξη φοβίζει όσους έχουν συνηθίσει τις υπόγειες διαδρομές ή το bras-de-fer εκ του ασφαλούς, εξ ου και η έλλειψη πολιτικής βούλησης. Χρειάζεται άλλου είδους πολιτικός πολιτισμός, με πολιτικούς χωρίς κενά λόγια και μεγαλοστομίες, με κόμματα εξωστρεφή, ανοιχτά στην κοινωνία και στα νέα ρεύματα. Οι εποχές άλλαξαν και οι πολιτικές προτάσεις από το παρελθόν το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να κρατήσουν τη χώρα πίσω, όταν οι άλλες τρέχουν μπροστά.

Πέτρος Τατούλης – Βουλευτής Αρκαδίας
Εφημερίδα Ελευθεροτυπία 22/10/2007