|
Ευγενία του Λυκαίου
 Όπου πανσέληνη πνοή
ανάμεσα σε βρίσκω
στου άγριου ροδοπέταλου
το αίμα σ’ αγροικώ
Μεσ’ στην πετρόχτιστη ερημιά
που οι ψυχές γητεύουν
και μέσ’ στα αρχαία μάρμαρα
κρυφά σε συναντώ…
24 μαγιάτικα στεφάνια… Μονάχα τόσα της έπλεξε η ζωή… Οι μοίρες, όμως και οι μούσες την ξεχώρισαν… Και γέμισαν τους 24 ανθούς της με δώρα αθάνατα…
Ήταν δεκάξι ετών παιδούλα σαν πήρε τον ανήφορο για τα πατρώα χώματα του Λυκαίου όρους…
Κρίνα και πλατανόφυλλα στη στράτα της… Αρχαία νάματα και μύθοι ολοζώντανοι η πυξίδα της…
Ανόθευτο ένστικτο και ιστορική κληρονομιά οι σιγουριές της…
Ευγενία…! Όπως Ελληνική Ευγένεια… Γόνος υψηλής καταγωγής… Γενναία κόρη…
Που δακρύζω για σένα είναι λίγο…
Που θυμάμαι, είναι κάτι…
Αν αυτό το κράτος που αυτοχρίζεται «ελληνικό» είχε κάτι απ’ την ελληνικότητά της… Αν αυτός ο πνευματικός κόσμος που καλείται «ελληνικός» είχε κάτι από το πνεύμα της, όλοι οι Έλληνες θα την ήξεραν και μια αρμαθιά Ελληνόπουλα θα ήθελαν να της μοιάσουν…
Το 1981, παραμονή του Σταυρού και παραμονή του γάμου της, η ειμαρμένη έκοψε το νήμα της ζωής της. Στα 24 μόλις χρόνια της είχε καταθέσει τόσο σπουδαίο έργο που αναρωτιέσαι τι διαστάσεων πνευματικός ογκόλιθος θα ήταν αν ο Άδης δεν την είχε ερωτευτεί… Από το σύνολο του έργου της, ξεχωριστή έχει θέση το βιβλίο της «Το όρος Λύκαιο και οι Αρχαίοι Αρκάδες» και είχε εκδώσει ο Σύλλογος Άνω Καρυωτών Αρκαδίας «ο Λύκαιος Δίας». Πρόκειται για μια συγκροτημένη και τεκμηριωμένη καταγραφή και μελέτη της αρχαίας Αρκαδίας με επίκεντρο το ιερό βουνό των Αρκάδων, το όρος Λύκαιο. Ταυτόχρονα όμως, είναι και ένα βιβλίο ποτισμένο με τη φρεσκάδα, τη θέρμη και την αγάπη της Ευγενίας για την πατρώα γη της. Απ’ αυτό το βιβλίο, που δε θα πρεπε να λείπει από κανένα ελληνικό σπίτι καθώς αγγίζει στις προεκτάσεις του όλη την ελληνική ιστορία και επικράτεια, δανειζόμαστε το βιογραφικό της σημείωμα:
Η Ευγενία (Μπέττυ) Β. Δερεχάνη, γεννήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 1956 στην Καρδίτσα, και εκεί μεγάλωσε, μέσα σ’ ένα οικογενειακό περιβάλλον, με έντονη πνευματικότητα και πλούσια κοινωνική δράση, στοιχεία τα οποία καθόρισαν υποσυνείδητα την πορεία που ακολούθησε. Τελείωσε το Δημοτικό και τη Μέση Εκπαίδευση με Άριστα σ’ όλες τις τάξεις, σημαιοφόρος του σχολείου της. Το 1974 εισήχθηκε, μέσα στην πρώτη δεκάδα, στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ακολούθησε το Ιστορικό-Αρχαιολογικό Τμήμα, τελειώνοντας κάθε Ιούνιο με ΑΡΙΣΤΑ και παίρνοντας το πτυχίο με τον ίδιο βαθμό τον Ιούνιο του 1978.
Ενώ ήταν μαθήτρια έλαβε το Proficiency της Αγγλικής γλώσσας και ως φοιτήτρια το Superier της Γαλλικής Ακαδημίας. Ασχολήθηκε με τη μουσική και έπαιζε κιθάρα και ακόμη ζωγράφιζε. Σωρεία επαίνων για επίδοση και ήθος και βραβεία διαγωνισμών της έχουν απονεμηθεί. Έχει δημοσιεύσει σε διάφορα έντυπα από μαθήτρια, πολλές εργασίες της επαινέθηκαν και παρουσιάστηκαν στο Πανεπιστήμιο.
Εργάστηκε ως φοιτήτρια για λίγο διάστημα σε ανασκαφές στην Αρχαιολογική Υπηρεσία Λάρισας. Δίδαξε στο Γυμνάσιο του Βύρωνα, υπηρέτησε στο Υπουργείο Παιδείας, και στο Α’ Λύκειο Καρδίτσας ως καθηγήτρια.
Άφησε πολύ μεγάλο πνευματικό έργο για τα λίγα χρόνια που έζησε. Ποιήματα, μισοτελειωμένο διήγημα, παραμύθια για παιδιά, σχόλια σε δημοτικά τραγούδια που ήταν συλλογή του παππού της Θεόδωρου Δερεχάνη, ιστορικές και αρχαιολογικές μελέτες, συγκέντρωση στοιχείων για τη διδακτορική της διατριβή, σκίτσα, ζωγραφικά έργα.
Μετά το θάνατό της εκδόθηκαν (1982) τα ποιήματά της με τον τίτλο «Πρόλογος Ζωής» που συμβολικά τον έδωσε ο φιλόλογος, συγγραφέας, καθηγητής ήδη Πανεπιστημίου, Βασίλης Αναγνωστόπουλος, που έκανε την εισαγωγική ανάλυση, και στα οποία προλογίζει ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Μιχ. Δ. Στασινόπουλος, Ακαδημαϊκός. Η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε αμέσως και επανακολούθησε και δεύτερη (1984). Η ποίηση της Ευγενίας Δερεχάνη έτυχε μεγάλης υποδοχής και ευμενέστατης κριτικής. Φιλολογικά περιοδικά, οι εφημερίδες των Αθηνών, της Θεσσαλονίκης, πρωτευουσών νομών και άλλα επαρχιακά έντυπα παρουσίασαν το ποιητικό της έργο της και με κατάπληξη έγραψαν για τη σπάνια για την ηλικία της πνευματικότητα. Το Δεκέμβριο του 1983 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ιστορία Εικονογραφημένη» η εργασία της «Θεσσαλική Αρχιτεκτονική».
Το ετήσιο περιοδικό της Ένωσης Επιστημόνων Καρδίτσας στον τόμο του 1984 περιέλαβε ειδικό αφιέρωμα για την Ευγενία Δερεχάνη, που επιμελήθηκε η συνάδελφός της, συμμαθήτριά της και φίλη της Κρινώ Βελεσιώτου, και στο οποίο συνεργάστηκαν κορυφαίοι Έλληνες του λόγου και της τέχνης.
Στην εφημερίδα «Καθημερινή» στα φύλλα της 27ης και 28ης Ιουλίου 1988, δημοσιεύτηκε εργασία της, που βρέθηκε, καθώς η οικογένειά της τακτοποιούσε τη βιβλιοθήκη της, και στην οποία καταφαίνεται η πολιτιστική μας συνέχεια σ’ όλα τα στοιχεία του λαϊκού μας βίου, και στην οποία η σύνταξη της εφημερίδας έδωσε τον τίτλο: «Ελληνικός Πολιτισμός: από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα».
Επίσης στους τόμους Ι, ΙΑ, ΙΒ και ΙΓ, και στα 1994,95,96 και 97 δημοσιεύτηκε η μελέτη της «Στοιχεία από την κοινωνική ζωή της Ελλάδας απ’ τις ιστορικές αναμνήσεις του Ν. Δραγούμη».
Για το ποιητικό και πεζό έργο της ασχολήθηκαν και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ο ζωγράφος Γιάννης Τρούκης, εμπνεόμενος από τα ποιήματά της, έκανε σειρά από πίνακες για έκθεση. Ο μουσικός Αντώνης Τσουμάνης μελοποίησε ποιήματά της. Διάσημοι άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης, γράφοντας για το έργο της Ευγενίας Δερεχάνη, εκφράζονται με θαυμασμό και στέκονται με πολλή συγκίνηση εμπρός στο κορίτσι, που τόσο γρήγορα έφυγε, ώστε τόσα πολλά να στερηθεί η κοινωνία μας.
Ο Σύλλογος Άνω Καρυωτών παρουσίασε την πρώτη έκδοση αυτού του βιβλίου, σε μεγάλη συγκέντρωση, δια του λογοτέχνη Θανάση Μητσόπουλου. Επίσης το παρουσίασε η ΕΡΤ2.
Μετά θάνατο (1986) ο Σύλλογος τίμησε τη Μπέττυ με απονομή κυπέλλου των Λυκαίων και επίσης σε συγκέντρωση ανθρώπων των γραμμάτων, της τέχνης και προσωπικοτήτων της Διοίκησης (1996) με απονομή και μεταλλίου του Συλλόγου”.
Το 2004 ήταν η μοιραία χρονιά για τον πατέρα της Ευγενίας Βασιλείου Δερεχάνη. Η καταγωγή του ήταν από την Αμελώνα της Τριφυλίας. Ένα χωριό στους πρόποδες του Λυκαίου όρους και στα όρια των Νομών Αρκαδίας, απ’ όπου η μικρή Ευγενία όρμησε για να κατακτήσει τα θαμμένα μυστικά της Αρκαδίας, Μεσσηνίας και Ηλείας. Πτυχιούχος της Παντείου, της Νομικής και της Φιλοσοφικής, πολυγραφότατος, σπουδαίος και αγαπητός δάσκαλος, «στοχαστής, ώριμος, σοβαρός, μελετηρός, ήρεμος, ευγενικός, διαλεκτικός, χαρούμενος, υψιπετής, ρομαντικός, ονειροπόλος, τολμηρός…» όπως γράφει γι’ αυτόν ο συμμαθητής του εκπαιδευτικός Παν. Μαδούρος. Και ήταν επίσης ο ένθερμος «αιμοδότης» και υποστηρικτής της στέγης ανηλίκων Καρδίτσας. Αυτή η προίκα των αρετών επέδρασε στη διαμόρφωση και το χαρακτήρα της Ευγενίας. Από τη μητέρα της Χάιδω, το γένος Οικονόμου, κληρονόμησε «μια αρχοντική και γενναιόδωρη καρδιά», μας λέει ο κ. Β. Αναγνωστόπουλος στη βιογραφική του αναφορά. Οι δύο μικρότερες αδερφές της Ευγενίας διαπρέπουν στις μέρες μας, η Μάριον ως Πρωτοδίκης και η Κωνσταντίνα ως Κοινωνιολόγος.
Κάθε που χάνεται ένα πλάσμα σαν την Ευγενία, χίλιους θανάτους ζει ο τόπος…
Χίλιες ελπίδες κηδεύονται και χίλια μοιρολόγια ξεσπούν το θρήνο τους στο σύμπαν… Κι οι ερινύες υπονομεύουν τον ύπνο της συλλογικής μας συνείδησης γιατί σταθήκαμε ανίκανοι να προστατεύσουμε το σπάνιο λουλούδι από την παγωνιά των καιρών μας.
Στην εισαγωγή της ποιητικής της συλλογής με τίτλο «Πρόλογος Ζωής» ο Βασίλης Αναγνωστόπουλος γράφει για την Ευγενία:
«Αποκρούει την παροδική χαρά της ζωής κι αφοσιώνεται στην υπηρεσία των ανώτερων ιδανικών. Έτσι αρνείται την ασχήμια και ομνύει στην ομορφιά. Δεν πελαγοδρομεί και δε διαχέεται στην επικαιρότητα και την ευτέλεια. Χαράζει κι ακολουθεί σταθερά μια ολοφώτεινη πορεία, που της υπόσχεται εκλεκτές κι ανείπωτες συγκινήσεις. Από την άλλη πλευρά γρήγορα αναγκάζεται να γνωρίσει το σκληρό κι αδυσώπητο πρόσωπο της ζωής, καθώς πορεύεται σε μια κοινωνία κατάφορτη από μικρότητες και ηθικές αντινομίες”.
“Αντιμετωπίζει ποικίλες επαγγελματικές και βιοτικές ανάγκες, που δημιουργούν μια αναστολή στη γρήγορη πορεία προς ό,τι υψηλό είχε χαράξει. Οι θεωρίες και τα ιδανικά της δοκιμάζονται στην πράξη. Και γνωρίζουμε πόση πίκρα κι απογοήτευση –κάποτε- προσφέρει η ζωή. Πόσο το όνειρο απέχει από την πραγματικότητα. Κι είναι πολύ οδυνηρό να δραπετεύει κανένας, εκούσια ή ακούσια, από τις γραμμές, οπού τάχτηκε, ή να μην μπορεί να φυλάξει τις Θερμοπύλες… Κι είναι πιο οδυνηρό στην περίπτωσή μας, αφού η συναίσθηση του Χρέους και της Ευθύνης έχει καλλιεργηθεί σε μεγάλο βαθμό».
Σαν φυσικό αντίβαρο, στο επαχθές φορτίο της ψυχρής πραγματικότητας, η Ευγενία διαλέγει για καταφύγιο την κορυφαία των τεχνών, την Ποίηση… Παγιδεύει μεσ’ στους πηγαίους στίχους της όλη την αλήθεια της, μια ευαισθησία άπειρη, μια αθωότητα τραγική, μια μελαγχολία πύρρεια και μειδιώσα…
Και καθώς χάνεται μέσα στους οίστρους της συμπαντικής ουσίας, γεννάει στο στίχο της, την πεμπτουσία της ποίησης, την προφητεία… Μαντεύει το τέλος της επίγειας διαδρομής της, δύο περίπου χρόνια πριν το θάνατό της…
Σιωπές που μεσ’ στα τρίσβαθα παλεύετε του νου μου
Φέρνοντας σαν απόηχο δυό δάκρυα σιωπηλά,
Μονοιάστε κάποτε, χορό ζωντάνιο και δροσάτο
Στήσετε και χαμόγελα σκορπίστ’ αρμονικά.
Εικόνα κάποιου πρόσωπου δώσετ’ ολοκαθάρια,
Γαλήνης δειλό φέγγισμα πά σ’ ήρεμο νερό,
Μάτια γλυκά και τρυφερά και χείλια μεταξένια,
Πορτραίτο μισοτέλειωτο. κι αυτός ας ειμ’ «εγώ».
Από την έπαλξη της ιστορικής ευθύνης, άθελά της θα ραπίσει την «αβάσταχτη ελαφρότητα» του δικού μας ελλείμματος:
Μορφές γυμνές, τιτάνιες, αγέλαστες,
γεμίζουν το χώρο με την αίσθησή τους,
ζωντανεμένες αρχαίες θεότητες,
βαριά κινούνται στις ψυχές πλάι.
Ιδέες αγέραστες-πρώτες ιδέες,
γερνούν κρυφά και ξανανιώνουν
ελπίδες, πόθοι, κοσμοπροβλήματα
μυστήρια απλώνονται μεσ’ στον αγέρα.
Σ’ ετούτες τις σταγόνες φόρου τιμής και μνήμης προσπάθησα να πολεμήσω τη λήθη. Γνωρίζω πόσο μικρή είναι η δύναμή μου έναντι της καλπάζουσας συλλογικής παχυδερμίας… και αμνησίας…
Στηρίζω την ελπίδα μου σ’ εσάς, που μπήκατε στον κόπο να γνωρίσετε κάτι από τα αειθαλή δώρα της Ευγενίας, μέσα από τούτες τις αράδες.
Στην κορυφή του Λυκαίου Όρους, διοργανώνονται οι αγώνες «Λύκαια» που το 1973 αναβίωσε και κάθε 4 χρόνια τελεί κατά τα αρχαία πρότυπα ο Π. Σύλλογος Άνω Καρυωτών «Λύκαιος Δίας»… Ας δώσουμε το παρόν και ας προσφέρουμε ένα αγριολούλουδο στην Ευγενία. Εκεί, στην «Πύλη της Αγάπης» που φιλοτέχνησε η Πολυξένη Κάσδα για τη μνήμη της, δίπλα στην πηγή Κράμποβα.
Κι ας στείλουμε ένα μήνυμα στους ισχυρούς του κόσμου και στους ευλύγιστους κι ανίσχυρους της πολιτείας μας:
«όσο αυτός ο τόπος θα γεννάει μια Ευγενία,
τόσο αυτός ο κόσμος θα είναι ελληνικός κι ελεύθερος!
Ένα ακόμα ποίημα της Ευγενίας
Η γη είναι όμορφη.
ξέρεις γιατί;
γιατί είναι φτιαγμένη για τη ζωή.
Και η ζωή ειν’ όμορφη.
ξέρεις γιατί;
γιατί είναι φτιαγμένη για την αγάπη.
Και η αγάπη πιο όμορφη…
μαντεύεις γιατί…
αγαπάς και το ξέρεις.
Ελένης Αρ. Παπαδοπούλου
Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό «Έπαθλο», τ. 41, Ιανουάριος 2005
|
