Εδώ και πολλά χρόνια απασχολεί τους λαογράφους και τους μελετητές της Αρκαδίας αν, το πολυτραγουδισμένο δημοτικό τραγούδι που αφορά τα Σαράντα Παλληκάρια, είναι σχετικό με την Τρίπολη, πρωτεύουσα της Αρκαδίας.

Παλιότερα, ο μακαρίτης τώρα Τάσος Τσακόπουλος, δημοδιδάσκαλος από τη Νεστάνη, είχε πετύχει παραλλαγή που παρουσίαζε τα Σαράντα Παλληκάρια ν΄ έρχονται από την Αρκαδιά ( Κυπαρισσία ), για να πατήσουν την Τριπολιτσά, φέρνοντας μάλιστα και τον γνωστό Αρκάδα από το Τουρκολέκα, τον Νικηταρά.

Μεταξύ των υποστηρικτών της σχέσεως του τραγουδιού με την Τριπολιτσά, ήταν και ο περίφημος πρωτοψάλτης του Ναού του Αγίου Βασιλείου της Τριπόλεως, μακαρίτης κι’ αυτός Γιάννης Παναγιωτόπουλος η’ Κούρος. Σε συνέντευξη του παρεδέχθη με πικρία , ότι ο θησαυρός αυτός της Εθνικής μας Μουσικής και Λαικής ποιήσεως, έχει υποστεί τρομερή παραποίηση γεγονότων και νοημάτων, ώστε να δημιουργείται σήμερα επιβλαβής σύγχυση.

Η Τριπολίτικη παραλλαγή

Ο Γιάννης Κούρος δημοσίευσε την εξής Τριπολίτικη παραλλαγή κατά την άποψη του

Σαράντα παλληκάρια από την Λιβαδιά
Καλά κι’ αρματωμένα πάνε για τον Μοριά.
Στον δρόμο που πηγαίνουν και στη δημοσιά
απάντησαν ένα γέρο, γεροντόκλεφτα.
Πού πάτε παλληκάρια, λεβέντικα παιδιά;
Πάμε να πολεμήσουμε στην Τριπολιτσά.
Αχ, δεν μπορώ παιδιά μου, να ‘ρχόμουνα κι΄εγώ
Σας δίνω τον υγιό μου τον μικρότερο.
Τρέχουνε σαν ελάφια κάμπους και βουνά
Και μπήκαν με τους πρώτους στην Τριπολιτσά.

Σημειώνουμε, πως η παραλλαγή αυτή δεν έχει δημοσιευθεί πουθενά αλλού, προπαντός με τους στίχους που αναφέρουν ιδιαίτερα την Τριπολιτσά.

Η Αγιοπετρίτικη παραλλαγή

Η παραλλαγή αυτή, από τον Άγιο Πέτρο Κυνουρίας, δεν αναφέρεται στη Τριπολιτσά και λέει τα ακόλουθα:

Από την Κουδουνίτσα ως τη Λιβαδιά
σαράντα παλληκάρια πάνε για κλεψιά.
Στο δρόμο που πηγαίναν, κεί στη Λιβαδιά
πανταίνουν ένα γέρο, γεροντόκλεφτα.
Χάϊντε να πάμε γέρο, γέρο για κλεψιά
δεν ημπορώ παιδιά μου, γιατ’ εγέρασα
Μον’ πάρτε τον υγιό μου τον τρανύτερο
που ξέρει μονοπάτια και στενώματα.

Ο πατέρας της Ελληνικής Λαογραφίας, ο Νίκος Πολίτης, στο βιβλίο του « Εκλογαί από τα τραγούδια του Ελληνικού λαού «γράφει πως αναφέρονται στις παραλλαγές διάφορα χωριά ή μέρη ( όπως Χίλια Χωριά ή Σαμπάνικα ή Καλό Χωριό ), δεν αναφέρει όμως ότι γνώριζε παραλλαγή που να είναι σχετική με την Τριπολιτσά.

Η Δοριζαίϊκη παραλλαγή

Στην ανέκδοτη παραλλαγή από τη Δόριζα Μαντινείας, που είναι πιο πλήρης, παρατηρούμε πως και αυτή αγνοεί την Τριπολιτσά.

Σαράντα παλληκάρια από τη Λιβαδιά
Βγήκαν αρματωμένα, πάνε για κλεψιά.
Πάνε για να πατήσουν το Καλό Χωριό
Κάνα δεν έχουν πρώτο και τρανύτερο.
Γυρεύουν ένα γέρο για την ορμηνειά
Επήγαν και τον βρήκαν σε βαθειά σπηλιά
Οπέλιωνε τα’ ασήμι κι’ έφτιανε κουμπιά.

Γειά σου χαρά σου γέρο, καλώς τα τα παιδιά
Καλώς τα παλληκάρια, τα κλεφτόπουλα.
Σήκου να βγούμε γέρο, κλέφτες στα βουνά
Δεν ημπορώ παιδιά μου, γιατ’ εγέρασα.
Περάστε από τη στάνη και τα πρόβατα
Και πάρτε τον υγιό μου τον μικρότερο.

Πώχει λαγού ποδάρι, δράκου δύναμη
Ξέρει τα μονοπάτια και τα σούρματα
Ξέρει και τα λημέρια που λημέριαζα
Ξέρει τις κρύες βρύσες πώπινα νερό
Ξέρει τα μοναστήρια πώπαιρνα ψωμί
Και ξέρει και τις τρύπες που κρυβόμουνα.

Αυτού μπροστά που πάτε στο Καλό Χωριό
Έχει όμορφα κορίτσια και γλυκά κρασιά
Τήρα μη σας μεθύσουν και σας πιάσουν
Και στον κατή σας πάνε, σας κρεμάσουνε.

Του γέρου την ορμήνεια την ξεχάσανε
Επήγαν και μεθύσαν και τους πιάσανε.
Σαν τα’ άκουσε κι ο γέρος χαμογέλασε
Κουμπούρια ξεκρεμάει κι’ αρματώνεται.

Στο δρόμο που πηγαίνει βρίσκει τον πασά:
Ώρα καλή πασά μου και Τουρκοκριτή
Να βγάλει τα παιδιά μου απ’ τη φυλακή …..

Η Κυπριακή παραλλαγή

Η παραλλαγή αυτή που μας έρχεται από την Κύπρο , δίνει άλλη διάσταση στην εξέταση του τραγουδιού Σαράντα Παλληκάρια.

Σαράντα παλληκάρια τζ’ απού την Λιβαδκιάν
Καράβιν αρματώσασιν να παν εις την κλεψάν.
Στοδ δρόμομ που πααίναν, γέρον ανταμώσασιν.
Ώρα καλή σου γέρο, καλώς τα τα παιδκιά.
Που πάτε βρέ κοπέλλια, που πάτε βρέ παιδκιά;
Πάμεν για να πατήσουμεν την Τριπολιτζάν.

Μέμ πάτε βρέ κοπέλλια, μέμ πάτε βρέ παιδκιά, εις την Τριπολιτζάν.
Τζ’ ‘εσ’ει γλυτζ’υγ κρασάτσ’ιν, κουμανταρκάμ πολλήν
Θα πκήτε θα μεθύσετε και τζ’αι θα σας πκιάσουσιν
Στην φυλακήν σας βάλλουν τζ’αί να σας κρεμμάσουσιν.

Πάμεν τζ’αί σύ θκειέ γέρο, για να μας βοηθάς
Δεν ημπορώ βρέ κοπέλλια γιατί πκιόν εγέρασα
Περάστε που τοδ’ δρόμον τζ’ ‘απού τομ μαχαλλάν
Τζ’ αί πάρτε τον υίομ μου τζείν τον Νικηταράν
Που έσ’ει λαού ποάρκα, πέρτικας τα φτερά
Πού αχτυπά των ποδκιών του τζ’αννοίει τα φτερά
Τζ’ αί βκαίννει σ’τά βουνά.

Περάσαμ’ πού τοδ δρόμον τζ’ απού τον μαχαλλάν
Τζ’ επήραν τον υιόν μου, τζείν’ τον Νικηταράν
Που έσ’ει λαού ποάρκα, πέρτiκας τα φτερά
Τζ’ αχτύπαν των ποδκιών του τζ’ άννοιεν τα φτερά
Τζ’ έβκαιννες στα βουνά ……

Σημείωση: Η Λιβαδιά είναι περιοχή του Λεονταρίου με πλούσια βοσκοτόπια, και όχι η Λειβαδιά, πόλη της Βοιωτίας, όπως πολλοί, εσφαλμένα πιστεύουν. Στην Κυπριακή παραλλαγή διατηρείται ευλαβικά η ορθογραφία.

Βασίλης Κ. Αναστασόπουλος
17 Αυγούστου 2006

Υγ: η παρούσα αναφορά στο δημοτικό τραγούδι «σαράντα παλληκάρια» πρωτοδημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2000.