ΘΥΜΗΤΑΡΙΑ !... «Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μην κοιτάζεις»

Μέσα Γενάρη του ’43 ή ’44, δεν θυμάμαι ακριβώς, ο παππούς, ο ολιγογράμματος και σοφός παππούς μου, αφού ήπιε  το πρωϊνό καφεδάκι του (λίγοι κόκκοι καφέ και περισσότερο ρεβύθι), έβαλε το κλαδευτήρι στο πίσω μέρος της ζώνης του παντελονιού του και είπε στη μακαρίτισσα τη γιαγιά μου.

Γρια, θα πάω πέρα ‘κει στ’ αμπέλι, ν’ αρχίσω σιγά – σιγά να κλαδεύω.

Πού θα πας, ρε ολόμαυρε, με τέτοιον καιρό;  του είπε η γιαγιά μου και συνέχισε :

Δε βλέπεις τι «συγενικό» κάνει;  ‘Ολα γυαλίζουν από την παγωνιά. Για τήρα ‘κει στα κεραμίδια, σαν σπαθιά κρέμονται τα «κρούσταλλα» του πάγου !  Γεναριάρικα θα πας να κλαδέψεις;  Δεν αφήνεις να «καλοσυνέψει» λίγο ο καιρός και να πας τον άλλο μήνα; Πού θα πας με τέτοιο φαρμάκι που κάνει και χωρίς σημάδια του φεγγαριού, αν είναι γεμάτο, στη χάση ή στη φέξη.

Α, βρε γρια, της απάντησε ο παππούς. Κρίμα !  ‘Ελεγα ότι σαν παλιά που είσαι κάτι θα ήξερες κι εσύ για τα φεγγάρια και τα κλαδέματα. Δεν πιστεύω να ξεκούτιανες και να μη θυμάσαι ούτε και τη σχετική παροιμία.  Ξέχασες τι λέει; ‘Ακου, να στη θυμίσω :

«Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μην κοιτάζεις».

Και αφού έτσι έλεγαν οι παλιοί, έτσι θα είναι και το σωστό. Κάτι γνώριζαν κι εκείνοι που ζούσαν μια ζωή στο ύπαιθρο και ήξεραν να διαβάζουν τα «σημεία των καιρών».

Από τις παρατηρήσεις τους στον ήλιο, στο φεγγάρι, στ’ αστέρια, στα νέφη, στο χρώμα τ’ ουρανού, στους αέρηδες, στα  ημερομήνια, στα «δρίματα» κ.λπ, είχαν βγάλει και τα συμπεράσματά τους. 

Μπορεί να μην ήσαν ειδικοί επιστήμονες (αστροφυσικοί, μετεωρολόγοι, γεωπόνοι...) , αλλά ήσαν ξωμάχοι με πολλές εμπειρίες από τη ζωή και τη φύση.

Εγώ είχα ακούσει από τους παλαιότερους – συνέχισε ο παππούς – ότι τώρα το Γενάρη όλα τα δέντρα κοιμούνται, ναρκώνονται.  Λόγω του κρύου δεν κυκλοφορούν πολύ οι χυμοί τους. Γι’ αυτό και είναι η πιο κατάλληλη εποχή για κλάδεμα.  Κίνδυνος υπάρχει όταν κυκλοφορούν οι χυμοί και πιάσει καμιά βαρυχειμωνιά.  Ε, τότε, κλάφτα, Χαράλαμπε!  Δε μένει «ρουμπουμπάνι».  (‘Άγνωστη η ετυμολογία της λέξης, αλλά κατανοητή η ερμηνεία της από τα συμφραζόμενα).

Αφού, είναι έτσι που τα λες, γέρο, κάνε ό,τι σε φωτίσει ο Θεός και καλά ξεμπερδέματα, του ανταπάντησε η γιαγιά.  Και συνέχισε :

Αποβραδίς που βγήκα έξω δεν είδα καθόλου φεγγάρι. ‘Ήταν, βέβαια, και λίγο συννεφιά, αλλά, πάντως, τέτοια εποχή, δεν το είδα στον ουρανό, εκεί που συνήθως το βλέπω.

Άμα ήταν 2-3 ημερών φεγγάρι που να το ιδείς, βρε γριά, της είπε ο παππούς.  Μόνο όσοι έχουν μάτι αητού μπορούν να το διακρίνουν σε τόσο μικρό μέγεθος. Δεν έχεις ακουστά τι λένε για ‘κείνους που βλέπουν καλά σε σχέση και με το φεγγάρι ;

Όχι, γέρο, δεν το ‘χω ακουστά, του λέει.  Για θύμισε το μου εσύ που ξέρεις; 

Και ο παππούς τής το θύμισε, λέγοντας :

«Χαρά στα μάτια που θα ιδούν δυο ημερών φεγγάρι».

Αυτοί που έχουν καλή όραση μπορούν να ξεχωρίσουν ακόμα και «δυο ημερών φεγγάρι».  Φαίνεται πως εσύ δεν ανήκεις σ’ αυτή την κατηγορία. Ούτε κι εγώ, φυσικά.  Αλλά, αφού προχθές ήταν στη «χάση», τώρα θα είναι στη «φέξη», συμπέρανε ο παππούς.  Αν κι αυτά δεν με ενδιαφέρουν, μια κι εγώ εφαρμόζω την παροιμία που σου είπα στην αρχή.  Και για να μην χασομεράω, σας χαιρετώ.  ‘Αντε, γεια σας.

Και δε μου λες, γέρο, μια και θα φύγεις, τι θέλεις να μαγειρέψω για το μεσημέρι;

«Κότα, πίτα το Γενάρη και παπί τον αλωνάρη», της απάντησε ο παππούς, αλλά επειδή δεν έχεις τώρα ούτε κότα ούτε πίτα, βράσε καμιά φασολάδα, βάλε μέσα και καμιά πιπεριά κόκκινη (σπέτσα τη λέγαμε) και βλέπουμε...

Εγώ θα φροντίζω τ’ αμπέλι να πίνουμε καμιά κούπα κρασί, γιατί  το κρασί είναι ευλογημένο και δεν «ευφραίνει» μόνο καρδίας ανθρώπων, αλλά «στυλώνει» και τ’ αδυνατισμένα μας κορμιά, κατέληξε ο παππούς.

Αυτά για να.. ζεσταίνονται οι παλιοί και  να ξεχνούν τα γεράματά τους!

Γιάννης Ηλ. Νικολακόπουλος