Τι πρέπει και τι δεν πρέπει να λένε οι Έλληνες στους Τούρκους και αντιστρόφως, σ' έναν δίγλωσσο οδηγό (ελληνικά και τουρκικά) που έγραψε ο Ηρακλής Μήλλας και κυκλοφορεί ταυτόχρονα και στις δύο χώρες

Ένας οδηγός συμπεριφοράς για καλύτερες ελληνοτουρκικές σχέσεις. Για όσους επιθυμούν να αποφύγουν τα λάθη που προκαλούν οι παρεξηγήσεις και επιδεινώνουν τις σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών. Ο Ηρακλής Μήλλας μεταδίδει την εμπειρία του από όσα έζησε μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, από τους μύθους και τα στερεότυπα που έμαθε και από τις δύο πλευρές.

Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη, όπου έμεινε έως το 1971, άρχισε να εργάζεται ως πολιτικός μηχανικός, αλλά το «μικρόβιο» του διαβάσματος τον οδήγησε σε διδακτορικό στην πολιτική επιστήμη από το Πανεπιστήμιο της Άγκυρας και αργότερα στη μετάφραση και έκδοση στα τουρκικά Σεφέρη, Καβάφη και άλλων Ελλήνων ποιητών. Το 1991-1994 συνέβαλε στην ίδρυση του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας, όπου και δίδαξε, ενώ σήμερα διδάσκει τουρκική λογοτεχνία και ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Ώθηση για να γράψει αυτό το «μη επιστημονικό», όπως λέει, βιβλίο (το επιστημονικό βιβλίο του εκδόθηκε το 1999) τού έδωσε η προσωπική εμπειρία χρόνων σε παρέες Ελλήνων και Τούρκων και η συνεχής παρατήρηση ότι «τα έκαναν θάλασσα απ' την πρώτη κουβέντα». «Προσπάθησα να περιγράψω με αστείο τρόπο όλες τις φοβίες και τα στερεότυπα των δύο λαών».

Και οι παρεξηγήσεις δεν αργούν να δημιουργηθούν... Για παράδειγμα, οι Έλληνες φωνάζουν, είναι απότομοι στον λόγο τους και διακόπτουν τους άλλους την ώρα που μιλούν, ενώ οι Τούρκοι μιλούν χαμηλόφωνα, πολλές φορές προτιμούν τη σιωπή και θεωρούν τεράστια προσβολή να τους διακόψει κανείς. «Καταλαβαίνετε πόσο σύντομα μπορεί να σταματήσει ο... ελληνοτουρκικός διάλογος αν ο Έλληνας αρχίσει να διακόπτει».

Ο καβγάς (τουρκική λέξη) μπορεί να ξεκινήσει από το όνομα του καφέ, (τούρκικος ή ελληνικός;). Και να συνεχιστεί με τοπωνύμια: τα Ίμια είναι για εμάς Ίμια και για τους «άλλους» «Καρντάκ», η Κωνσταντινούπολη Ισταμπούλ, η Ίμβρος Gokceada και το Τουρκολίμανο του Πειραιά Μικρολίμανο. «Η κοινή ιστορία είναι ταυτόχρονα ενωτική και διχαστική», εξηγεί.

Οι λαοί και των δύο χωρών έχουν σε μεγάλη υπόληψη τη Δύση και δεν θέλουν να ταυτίζονται με «ανατολικούς» γείτονες. Οι Τούρκοι θέλουν να συγκρίνονται με την Ελλάδα και δέχονται τις ομοιότητες με τους Έλληνες, ενώ δεν ισχύει το αντίθετο. Και η τουρκική πλευρά δεν καταλαβαίνει γιατί οι Έλληνες δεν παραδέχονται τις «αυτονόητες» ομοιότητες.

«Λειτουργούμε με απλούς μύθους που θεωρούνται αυτονόητοι», εξηγεί. Ο μύθος των Ελλήνων, όπως αναφέρει στο βιβλίο, είναι ότι εμείς είμαστε οι Έλληνες και αποτελούμε ένα έθνος, υπάρχουμε στην περιοχή εδώ και χιλιάδες χρόνια, έχουμε δημιουργήσει μεγάλους πολιτισμούς, ενώ οι Τούρκοι είναι διαφορετικοί: είναι ένα ασιατικό και βάρβαρο έθνος, κατέστρεψαν τη χώρα μας (Βυζάντιο), μας υποδούλωσαν, μας μισούν επειδή ξέρουν ότι είναι εισβολείς, ενώ η Δύση δεν μας βοηθά γιατί τη συμφέρει να συμμαχεί με την Τουρκία.

Ο μύθος της άλλης πλευράς λέει: ήρθαμε από την Ασία, αλλά ζούμε εδώ και αιώνες στην Ευρώπη. Η αυτοκρατορία δεν ήταν ελληνική, αλλά ρωμαϊκή, οι αξιώσεις των Νεοελλήνων δεν ευσταθούν, οι Ίωνες και οι Βυζαντινοί δεν είναι ίδιοι με τους Έλληνες. Ζήσαμε μαζί, μέσα σε ένα γενναιόδωρο τουρκικό κράτος, και οι Έλληνες που δεν ήθελαν να ζήσουν μαζί μας, επαναστάτησαν. Μας δυσφημούν ως «βαρβάρους». Κι εμείς είμαστε Ευρωπαίοι, αλλά το σύνολο της Δύσης είναι εναντίον μας, επειδή έχουν αρνητική εικόνα για τους μουσουλμάνους και πάντα υποστηρίζουν την Ελλάδα επειδή όλοι τους αποτελούν μια μεγάλη χριστιανική οικογένεια.

«Χρονικά και γενικά ο ελληνικός μύθος προηγείται και ο τουρκικός αποτελεί αντεπίθεση. Για τους Έλληνες ο μύθος και οι Τούρκοι είναι απαραίτητοι για να δοθεί μια ερμηνεία στο παρελθόν και μια διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας. Η ύπαρξη των νεοελλήνων σχετίζεται με την ιστορική ύπαρξη των Τούρκων. Όμως, η τουρκική εθνική ύπαρξη, η νομιμοποίηση του τουρκικού κράτους, βασίζεται στην μη ύπαρξη των Ελλήνων, στη "λήθη" της ελληνικής κληρονομιάς. Οι Έλληνες καλλιεργούν το παρελθόν. Οι Τούρκοι το αποσιωπούν», τονίζει.

Την ερώτηση «αισθάνεστε περισσότερο Έλληνας ή Τούρκος» ο Ηρακλής Μήλλας τη θεωρεί «ψευδές δίλημμα». «Το έθνος είναι μια περιορισμένη και κυρίαρχη φαντασιακή κοινότητα. Σταματά εκεί που αρχίζει ο άλλος. Η ταυτότητα είναι φαντασιακή κι όταν ψάχνεις τον "άλλο" ανακαλύπτεις ότι δεν είναι αυτό που φαντάζεσαι. Η εθνική ταυτότητα δεν είναι κάτι με το οποίο γεννιέσαι. Έγκειται στο φαντασιακό επίπεδο».

Εμείς και οι «άλλοι»
Σε μία από τις ασκήσεις-τεστ του βιβλίου ο αναγνώστης καλείται να επιλέξει ανάμεσα σε διάφορες δηλώσεις και να αποφασίσει τι είναι Έλληνας και τι Τούρκος:

Έλληνες είναι (μια λίστα σύμφωνα με τους Έλληνες): Οι αρχαίοι που έζησαν στην Αρχαία Ελλάδα (Πελοπόννησο, Αττική, Θεσσαλία, νησιά του Αιγαίου, Ιωνία, Μακεδονία του Μ. Αλεξάνδρου) και που ήταν ελληνικής καταγωγής.

 Oi ελληνόφωνοι χριστιανοί Ορθόδοξοι λαοί ανεξαρτήτως καταγωγής (ελληνική, σλαβική, αλβανική, κ.α.), οι οποίοι ταυτίστηκαν με τον Ελληνισμό.

Οι τουρκόφωνοι Ορθόδοξοι χριστιανοί, γνωστοί ως Καραμανλήδες, οι οποίοι στην πλειοονότητά τους έζησαν στη Μικρά Ασία και δεν είχαν ελληνική συνείδηση ή ταυτότητα.

Τούρκοι είναι (μια λίστα σύμφωνα με τους Τούρκους):
Όλοι οι αρχαίοι τουρκικοί λαοί που έζησαν στην Ασία.

Αρχαίοι λαοί της Μικράς Ασίας/Ανατολίας, π.χ. οι Χετταίοι, οι Ίωνες, κ.α., οι οποίοι θεωρούνται πρόγονοι των σύγχρονων Τούρκων της Τουρκίας.

Μουσουλμάνοι μη τουρκικής καταγωγής και ανεξαρτήτως εθνικότητας. Ορισμένοι μουσουλμάνοι των Βαλκανίων, ακόμα και ελληνόφωνοι της Κρήτης, αποτελούν παραδείγματα.

Όλοι οι τουρκόφωνοι της Ανατολίας ανεξαρτήτως θρησκείας. Οι Ορθόδοξοι χριστιανοί Καραμανλήδες είναι ένα παράδειγμα.

«Ας είμαστε λίγο πιο αισιόδοξοι από πριν»
Το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών «αντικατοπτρίζει ακριβώς την κατάσταση στην Τουρκία». Όπως εξηγεί ο κ. Μήλλας, «υπάρχουν δύο ρεύματα: το κεμαλικό, το οποίο μέχρι σήμερα είχε κάποια στοιχεία αυταρχισμού και καταπίεζε κάποιες ομάδες του τουρκικού λαού, και το αντικεμαλικό, το οποίο έχει μια πιο παραδοσιακή αντίληψη για τα πράγματα». Πάντως, «το πολιτικό Ισλάμ που κέρδισε στις εκλογές, υπόσχεται μια πιο δημοκρατική Τουρκία, δηλώνει σεβασμό προς το Σύνταγμα και σταθερότητα στην πορεία προς την Ευρώπη. Νομίζω ότι πρέπει να είμαστε λίγο πιο αισιόδοξοι από πριν. Το μόνο ζήτημα είναι αν ορισμένες δυνάμεις στην Τουρκία, όπως ο Στρατός, θα σεβαστούν τη λαϊκή βούληση».

Πηγή : Εφημερίδα Τα Νέα
Ηρακλής Μήλλας, «Τι πρέπει - τι δεν πρέπει, Οδηγός συμπεριφοράς για καλύτερες ελληνοτουρκικές σχέσεις», Εκδόσεις Παπαζήση, Τιμή: 8,31 ευρώ.
«Εικόνες Ελλήνων και Τούρκων», Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Τιμή: 17,15 ευρώ.