|
Η Τραπεζούς ήταν αρχαίο χωριό της περιοχής και βρισκόταν στην αριστερή όχθη του ποταμού Αλφειού, στους ανατολικούς πρόποδες του Λυκαίου όρους. Υπήρξε πρωτεύουσα της Αρκαδίας κατά την αρχαιότητα και εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της όταν με την ίδρυση της Μεγάλης Πόλεως από τον Επαμεινώνδα (371π.χ.), αρνήθηκαν να μετοικίσουν σ’ αυτήν. Λέει γι αυτό ο Παυσανίας Η΄ κεφ. 27 παρ 5,6: «Και άλλοι Αρκάδες δεν παραμέλησαν την κοινή υπόθεση και συναθροίζονταν με βιασύνη στην Μεγαλόπολη. Οι μόνοι από τους Αρκάδες που άλλαξαν γνώμη ήταν οι Λυκοσουρείς, οι Λυκαιάτες, οι Τρικολωνείς και οι Τραπεζούντιοι, διότι δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν τις αρχαίες πόλεις των. Μερικοί από αυτούς Υποχρεώθηκαν χωρίς την θέλησή των και με εξαναγκασμό να μετακομίσουν στην Μεγαλόπολη. Οι τραπεζούντιοι όμως αναχώρησαν από την Πελοπόννησο δια παντός, όσοι από αυτούς εγλύτωσαν και δεν θανατώθηκαν από τους οργισμένους Αρκάδες, που τους σκότωναν αμέσως. Εμπήκαν, λοιπόν σε πλοία και πήγαν στον Εύξεινο Πόντο και έγιναν δεκτοί από τους κατοίκους της Τραπεζούντος, διότι είχαν το ίδιο όνομα και προήρχοντο από την μητρόπολή τους...
Στις μέρες μας η αρχαία Τραπεζούντα προσδιοριζόταν από διαφόρους μελετητές ανάμεσα στα σημερινά χωριά Κυπαρίσσια και Μαυριά και υπήρχαν πολλές ενδείξεις γι αυτό, όπως όστρακα ή σκόρπια κομμάτια από αρχαίες κολώνες. Δυστυχώς όμως η αρχαιολογική σκαπάνη ποτέ δεν μπήκε στο πειρασμό να την αναζητήσει. Η δε αρχαιολογική υπηρεσία και το Υπουργείο Πολιτισμού παρά τις παραινέσεις και τις καταγγελίες κατοίκων της περιοχής, ολιγώρησαν. Έτσι δυστυχώς, εντοπίστηκε πρώτα από τη ΔΕΗ και τους εκσκαφείς της, στη διαδικασία εξόρυξης του λιγνίτη. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, κατά τις εκτιμήσεις των αρχαιολόγων, να καταστραφεί (εκούσια ή ακούσια) τουλάχιστον το 40% της αρχαίας πόλης, πριν η αρχαιολογική υπηρεσία ευαισθητοποιημένη σπεύσει στην περιοχή. Η εφημερίδα μας ταπεινά διεκδικεί την πρωτιά στον αγώνα σωτηρίας της αρχαίας πόλης, γιατί κατάφερε με τα επανειλημμένα πρωτοσέλιδα άρθρα της να κρατήσει το θέμα στην επικαιρότητα και να προσελκύσει το ενδιαφέρον όχι μόνο του λαού της περιοχής αλλά και των ποντίων και άλλων κύκλων σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Η επίσημη άποψη για τα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή.
Η Δρ Άννα - Βασιλική Καραπαναγιώτου, αρχαιολόγος στην Ε΄ Εφορία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων και υπεύθυνη των ανασκαφών στα Κυπαρίσσια, στο διεθνές συνέδριο για την Αρχαία Αρκαδία, που διοργανώθηκε από το Νορβηγικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, το Μάιο του 2002 στην Αθήνα, σχετικά με τα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή Κυπαρισσίων κατέθεσε μεταξύ άλλων ότι: «…είναι δυνατό να ειπωθεί ότι η αποκάλυψη της εν λόγω αρχαίας πόλης, θα μπορούσε να διαφωτίσει κρίσιμα ιστορικά ζητήματα, αφού ανοίγει νέους ορίζοντες στη μελέτη της ιστορικής τοπογραφίας, της οικιστικής αρχιτεκτονικής και της πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης των αρκαδικών κέντρων κατά την κλασσική εποχή. Αν και η έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί, από τα μέχρι τώρα ανασκαφικά δεδομένα είναι βέβαιο ότι έχουμε να κάνουμε με ένα αγροτικό οικισμό ισχυρό και οργανωμένο που είχε επικοινωνία και επαφές όχι μόνο με άλλες πόλεις της Αρκαδίας αλλά και με άλλα κέντρα της Ελλάδας. Το σημαντικότερο συμπέρασμα όμως είναι ότι ήδη από την ύστερη αρχαϊκή εποχή στην δυτική Αρκαδία αναπτύσσεται ένα αστικό κέντρο με προσχεδιασμένη πολεοδομική ανάπτυξη, ένας οικισμός με μορφή του άστεως, πρωτεύουσας πόλεως δηλαδή μίας επικράτειας...»
Η Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ-100532/200/23-01-2004)
Μετά τη διαπίστωση της σπουδαιότητας των ευρημάτων στην περιοχή εκδίδεται η ΚΥΑ - 100532/200/23-01-2004 των Υπουργείων ΠΕΧΩΔΕ, Ανάπτυξης, Γεωργίας και Πολιτισμού, που στάλθηκε στη ΔΕΗ και μεταξύ άλλων αναφέρει ότι: Θα διατηρηθούν ορατά και ανέπαφα από τις εργασίες εξόρυξης του λιγνίτη όλα τα αρχαία οικιστικά κατάλοιπα που σώζονται...
Η ακριβής χάραξη της έκτασης, στην οποία θα εκτελεστούν οι εργασίες εξόρυξης του λιγνίτη θα γίνει κατόπιν συνεργασίας με την Ε' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (Ε' Ε.Π.Κ.Α.)…
Θα εκπονηθεί από τη ΔΕΗ κατόπιν συνεργασίας με τη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονομιάς (Γ.Δ.Α.Π.Κ.) ειδική τεχνική μελέτη για την αντιστήριξη του διατηρημένου τμήματος της αρχαίας πόλης, η οποία θα υλοποιηθεί το ταχύτερο δυνατόν, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος κατάρρευσης των διασωθέντων αρχαίων καταλοίπων, εξ αιτίας κατολισθήσεων και καθιζήσεων εδαφών…
Κατά την εκτέλεση των εργασιών εξόρυξης λιγνίτη θα εξαντληθεί η ανασκαφική έρευνα από εντεταλμένους εκπροσώπους της Ε' Ε.Π.Κ.Α. στα σημεία εκείνα του Τομέα Α, μεταξύ του βορειοδυτικού τμήματος του αρχαίου οχυρωματικού τείχους και της κοινοτικής οδού, στα οποία έγιναν δοκιμαστικές τομές και οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τον εντοπισμό αρχαίων οικιστικών λείψανων και πηγαδιών…
Θα υποβληθεί προς έγκριση στο Υπουργείο Πολιτισμού μελέτη ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου με αναλυτική περιγραφή της μεθοδολογίας αξιοποίησης και απόδοσης του στο κοινό.
Οποιαδήποτε αλλαγή ή τροποποίηση των όρων της παρούσης, καθώς και οποιεσδήποτε μελλοντικές μελέτες ή εργασίες, θα πρέπει να έχει την απαραίτητη έγκριση των αρμοδίων υπηρεσιών του ΥΠ.ΠΟ., προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση βλάβη, αλλοίωση και ρύπανση αρχαιολογικού χώρου και μνημείου βάσει των διατάξεων του άρθρου 10 του Ν.3028/2002.
Όλες οι εργασίες θα πραγματοποιηθούν με την επίβλεψη των συναρμοδίων Ε' Ε.Π.Κ.Α και 5ης Ε.Β.Α., οι οποίες θα ειδοποιηθούν εγκαίρως από τη ΔΕΗ. Σε περίπτωση εντοπισμού αρχαιοτήτων οι εργασίες θα διακοπούν και θα ακολουθήσει σωστική ανασκαφική διερεύνηση, σύμφωνα με τις δια- τάξεις του Ν. 3028/2002. από τα αποτελέσματα της οποίας θα εξαρτηθεί η περαιτέρω πορεία του έργου, ύστερα από γνωμοδότηση του αρμοδίου Συμβουλίου του ΥΠ.ΠΟ.»
Η αυθαιρεσία της ΔΕΗ και η αναζήτηση της «Χρυσής τομής»
Τον Μάιο του 2004 αυθαίρετα οι μπουλντόζες της ΔΕΗ μπήκαν στον αρχαιολογικό χώρο εκτελώντας διάφορες εργασίες, προκαλώντας προφανώς καταστροφές αρχαιοτήτων και αλλοίωση του τοπίου. Ακολούθησαν καταγγελίες του τοπικού παράγοντα και προκλήθηκε σάλος στα τοπικά ΜΜΕ. Συνέπεια αυτού ήταν η επίσκεψη Τατούλη ο οποίος δήλωσε υπέρμαχος της διάσωσης της αρχαίας πόλης και εξήγγειλε μια σειρά εργασιών που έπρεπε να γίνουν στη βάση της προηγούμενης ΚΥΑ. Αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητα απόληψης του υπάρχοντος λιγνίτη κάτω από τα αρχαιολογικά ευρήματα είπε πως θα ξεκινήσει συζήτηση με τη ΔΕΗ και τις αρμόδιες αρχαιολογικές υπηρεσίες στα πλαίσια αναζήτησης της «χρυσής τομής».
Ερωταποκρίσεις στη βουλή για Τραπεζούντα
Παρά τις διαβεβαιώσεις του Υφυπουργού Πολιτισμού ο τοπικός παράγοντας δεν εφησυχάζει αφού καμία από τις προαναγγελθείσες ενέργειες και εργασίες δεν έγιναν. Αυτό επισημαίνεται και σε σχετική ερώτηση του κ. Ρέππα στη Βουλή. Παρ’ όλες αυτές τις επισημάνσεις ο κ. Τατούλης απαντά πως: «Το Υπουργείο Πολιτισμού έχει πάρει όλα τα μετρά για ν' αντιμετωπίσει το θέμα της παρουσίας της ΔΕΗ στην αρχαιολογική περιοχή της Αρχαίας Τραπεζούντας. Έχει γίνει αυτοψία στο χώρο από τους αρμοδίους. Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ βάζει τα θεμέλια για την πρστασία του αρχαιολογικού χώρου Κυπαρισσιών προκειμένου να προστατευθούν τα οικιστικά κατάλοιπα της αρχαίας πόλης και αφού ανασκαφεί στο μέλλον συστηματικά το εναπομείναν τμήμα της, να διαμορφωθεί κατάλληλα για να αποδοθεί στο κοινό και στην επιστημονική κοινότητα»
Η απάντηση δεν ικανοποίησε και ο κ. Ρεππας και σε ανακοίνωση του αναφέρει: «Με την υπ' αριθ. 4426/22. 10.2004 ερώτηση μου προς τον Υπουργό Πολιτισμού κατήγγειλα σειρά συγκεκριμένων αυθαιρεσιών στον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Τραπεζούντας στα Κυπαρίσσια Μεγαλόπολης, κατά παράβαση των αυστηρών όρων και προϋποθέσεων, που είχαν θεσμοθετηθεί με την Κοινή Απόφαση των Υ.ΠΕ.ΧΩ. Δ.Ε., ΥΠ. ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, ΥΠ. ΓΕΩΡΓΙΑΣ και ΥΠ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ στις 23.01. 2004. Το Υπουργείο Πολιτισμού περιορίστηκε σε γενικόλογες και αόριστες απαντήσεις, χωρίς όμως να απαριθμεί και να ονομάζει τα συγκεκριμένα μέτρα που προτίθεται να λάβει για την προστασία ενός τόσο σημαντικού τόπου στην ιστορία της Αρκαδίας»
Δηλώσεις Τατούλη επτά μήνες μετά.
Τον Δεκέμβρη του 2004 σε συνέντευξη του ο κ. Τατούλης δήλωνε πως: «…το θέμα της αρχαίας Τραπεζούντας είναι στο σχέδιο δράσης του 2005 που έχει σα στόχο την ανάδειξη και την προστασία του ήδη υπάρχοντος χώρου και την προβολή του. Υπάρχει μια συνεννόηση με τη διοίκηση της ΔΕΗ. Δεν έχουμε ακόμα καταλήξει στο επίπεδο της συμφωνίας, αλλά μπορώ να σας πω ότι και αυτοί κινούνται μέσα στα πλαίσια τα οποία εμείς έχουμε ορίσει..».
Η ΔΕΗ «ξαναχτυπά» τον Ιανουάριο 2005.
Καμιά από τις υποσχέσεις του κ. Υφυπουργού Πολιτισμού ή από τα προβλεπόμενα στη σχετική ΚΥΑ δεν υλοποιήθηκαν μέχρι σήμερα. Αντί αυτών στις 14 Ιανουαρίου 2005 οι μπουλντόζες της ΔΕΗ ξαναχτύπησαν προκαλώντας οργή και αγανάκτηση στους κατοίκους της περιοχής.
Η αντίδραση του δήμου Γόρτυνος
Ο δήμος Γόρτυνος με έγγραφό του προς την Ε΄ Εφορεία αρχαιοτήτων που κοινοποιήθηκε και σε τοπικά ΜΜΕ καταγγέλλει: «Σας κάνουμε γνωστό ότι από την 14η Ιανουαρίου 2005 μηχανήματα της ΔΕΗ εργάζονται οτον αρχαιολογικό χώρο της Τραπεζούντας (δδ Κυπαρισσιών) χωρίς την παρουσία αρχαιολόγων από την υπηρεσία σας. Τούτο έχει σαν αποτέλεσμα ο εκεί αρχαιολογικός χώρος να καταστρέφεται. Παρακαλούμε αφ' ενός να προβείτε στην οριοθέτηση και περίφραξη του ανωτέρω χώρου για να προλάβουμε την καταστροφή αυτού, αφ' ετέρου δε να λάβετε όλα τα αναγκαία και απαραίτητα μέτρα για την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.»
Η ανταπόκριση της Ε΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων…
Η Ε΄ Εφορεία αρχαιοτήτων Αρκαδίας έσπευσε στην περιοχή και με έγγραφο που έστειλέ στο ΛΚΜ και δημοσιεύτηκε στον Αρκαδικό τύπο, λέει πως: «Σε αυτοψία που πραγματοποίησαν αρχαιολόγοι της υπηρεσίας μας στις 18 Ιανουαρίου 2005 διαπιστώθηκε ότι συνεργεία της Υπηρεσίας σας εκτελούν εκτεταμένες αποθέσεις αγόνων στις ανατολικές- βορειοανατολικές υπώρειες του λόφου Αγίας Κυριακής κοινότατος Κυπαρισσιών Δήμου Γόρτυνος, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα τα σοβαρότατη επιβάρυνση τόσο της αυθεντικής φυσιογνωμίας του λόφου όσο και του ευρύτερου περιβάλλοντος της αρχαίας πόλης που έχει εντοπισθεί στην περιοχή. Οι εργασίες εκτελούνται κατά παράβαση των διατάξεων του Νόμου 3028/2002 για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς και ιδίως της παραγράφου 1 του άρθρου· 10 του Νόμου αυτού και χωρίς προηγούμενη έγκριση της υπηρεσίας μας. Συνέχιση τέτοιου είδους εργασιών θα επιφέρει έμμεση, ενδεχομένως, άμεση βλάβη σε ορατά αρχαία κατάλοιπα, που έχουν ανασκαφεί στους βόρειους πρόποδες του λόφου. Παρακαλούμε όπως διακόψετε άμεσα τις εν λόγω εργασίες και τα συνεργεία αποθέσεων απομακρυνθούν από τον εν λόγω χώρο μεταθέτοντας τον χώρο απόθεσης εντός του παλαιού ορυχείου, στα ανατολικά του υφιστάμενου ταινιόδρομου.»
Η αντίδραση του κ. Τατούλη…
Στο σάλο που δημιουργήθηκε παρενέβη ο Υφυπουργός Πολιτισμού κ. Π. Τατούλης, που με ανακοίνωση σε Αρκαδική εφημερίδα μεταξύ άλλων είπε: …το ΥΠ.ΠΟ. δια των αρμοδίων του Υπηρεσιών εποπτεύει όλες τις εργασίες που εκτελεί στην περιοχή Δ.Δ. Κυπαρισσιών η ΔΕΗ και, σύμφωνα με το επισυναπτόμενο έγγραφο της Ε' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, ουδεμία βλάβη επί αρχαίων έγινε κατά την περίοδο στην οποία αναφέρεστε.
Με τη ΔΕΗ έχουμε πλέον συχνή επικοινωνία και καλή συνεργασία και γίνεται προσπάθεια, παράλληλα με τις εργασίες της εκεί, να ληφθεί μερίμνα για την προστασία και ανάδειξη των αποκαλυφθέντων αρχαίων, υποχρεώσεις τις οποίες επισήμανα τόσο στους εκπροσώπους της ΔΕΗ, όσο και στα Υπηρεσιακά μου στελέχη, όταν στις αρχές του καλοκαιριού του παρελθόντος έτους επισκέφθηκαν το χώρο αποκάλυψης των αρχαίων. Εάν τώρα αναφέρεστε στη διαμόρφωση από την ΔΕΗ πορείας διέλευσης προσωρινού ταινιόδρομου μέσα στον άσκαφο αρχαιολογικό χώρο, προκειμένου να απελευθερωθεί άλλη περιοχή όπου πρέπει να ληφθούν μέτρα αντιστήριξης εξορυκτικού μετώπου, ώστε να μην κατολισθήσει περιοχή του αρχαιολογικού χώρου, αυτό νομίζω ότι δεν είναι κομψό να βαπτιζεται ως ζημιά, αλλά ως προσπάθεια αποφυγής εγκυμονούντων κινδύνων για τις αρχαιότητες. Εμείς πιστεύομε ότι με την συνεργασία της ΔΕΗ θα επιτύχουμε την προστασία, έρευνα και ανάδειξη των αρχαίων που ήρθαν στο φως στην κτηματική περιοχή του Δ.Δ. Κυπαρισσιών και ότι σύντομα και με την λήξη της εξόρυξης στην εν λόγω περιοχή θα λειτουργεί ένας σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος, που ταυτίζεται με την Αρχαία Τραπεζούντα.»
Το δικό μας συμπέρασμα…
Όλο αυτό το διάστημα εκτός από τις οδηγίες στα χαρτιά, τα λόγια, τις υποσχέσεις και την ατέρμονη αναζήτηση κάποιας δήθεν «χρυσής τομής», μάλλον στη σφαίρα της φαντασίας κάποιων αρμοδίων, δεν υπήρξε τίποτε ουσιαστικό. Ως εκ τούτου δυο τινά μπορεί να συμβαίνουν:
1ον Το Υπουργείο πολιτισμού και οι διάφορες αρμόδιες Υπηρεσίες να αδιαφορούν παντελώς για το θέμα αφήνοντας τα πράγματα στην τύχη τους, και
2ον Το Υπουργείο και οι υπηρεσίες σκόπιμα να κωλυσιεργούν, ώστε να δοθεί χρόνος στη ΔΕΗ να «πάρει με κάθε τρόπο» όσο λιγνίτη μπορέσει, πράγμα που θα είναι δύσκολο αν συνεδριάσουν όργανα (ΚΑΣ) και ληφθούν οριστικές αποφάσεις.
Καλό για όλους μας θα είναι να συμβαίνει το πρώτο γιατί αν σκεφτούμε τα 30.000.000 € που έδωσε η ΔΕΗ για την Ολυμπιάδα του 2004 καθώς και τα χιλιάδες € για το φωτισμό στο Ναό του Απόλλωνα στο Σούνιο, τότε πονηρά σκεπτόμενοι θα μπορούσαμε ίσως να υποθέσουμε πως, «ότι συμβαίνει στη Μεγαλόπολη και στην Αρχαία Τραπεζούντα δεν είναι καθόλου τυχαίο». Ίσως η Αρχαία Τραπεζούντα είναι το «γραμμάτιο» που καλείται να «εξοφλήσει» το ΥΠΠΟ στη ΔΕΗ έναντι των παραπάνω «χορηγιών» της.
Και στις δύο περιπτώσεις το Υπουργείο Πολιτισμού φέρει τεράστιες ευθύνες για τις καταστροφές που συντελούνται στο χώρο της αρχαίας Τραπεζούντας και ο Πρωθυπουργός, ως Υπουργός πολιτισμού, είναι υπεύθυνος γι αυτές.
Αν τα παραπάνω συνδυάσουμε με την γενική αδιαφορία του ΥΠΠΟ απέναντι στα υψίστης σημασίας πολιτιστικά μνημεία της περιοχής, αρχαίο θέατρο, αρχαία Μεγαλόπολη, Λυκόσουρα, Λύκαιο κλπ. Αν τα συνδέσουμε με τα όσα συμβαίνουν παράλληλα στον τομέα του Περιβάλλοντος. Καταστροφή δασών. Μόλυνση επιφανειακών υδάτων. Μόλυνση αέρα. Και αν σ΄ αυτά προσθέσουμε όσα τελευταία συμβαίνουν με τις καταβόθρες στα Κυπαρίσσια και την ανευθυνότητα με την οποία αντιμετωπίζουν την υπόθεση οι αρμόδιες υπηρεσίες περιβάλλοντος της Νομαρχίας Αρκαδίας. Και αν σ’ όλα αυτά προσθέσουμε την «πρεμούρα» κάποιων κύκλων να φτιάξουν διαπεριφερειακό ΧΥΤΑ στην Περιοχή. Να ιδρύσουν φυλακές υψίστης ασφαλείας. Θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως έχουμε να κάνουμε με «το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου». Αυτόν του λεκανοπεδίου Μεγαλόπολης.
Aπό την εφημερίδα “ Νέα της Μεγαλόπολης” Φεβρουάριος 2005
Ι.Α
|
