Ο Γάλλος γιατρός Francois Pouqueville ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος ταξιδιώτης που έφτασε στην Ελλάδα στο κατώφλι του ΙΘ’ αιώνα. Ο Pouqueville βρέθηκε σε ηλικία 29 ετών στην Ελλάδα, αιχμάλωτος των Τούρκων και η περιήγηση του έγινε με ένοπλη συνοδεία. Πέρασε το χειμώνα του 1799 στη Τριπολιτσά και το 1800 οδηγήθηκε στη Κωνσταντινούπολη όπου παρέμεινε φυλακισμένος δύο χρόνια.

Καρπός αυτής της περιπέτειας ήταν η εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας και ένα περιηγητικό χρονικό που κυκλοφόρησε το 1805 και σημείωσε μεγάλη κυκλοφοριακή επιτυχία. Μέσα σε λίγα χρόνια μεταφράστηκε στα Αγγλικά, στα Γερμανικά και στα Ιταλικά.

Ο Pouqueville είχε ακολουθήσει το ιερατικό στάδιο. Ήταν καλός στα λατινικά και η παπαδοσύνη φαινόταν σίγουρο και προσοδοφόρο επάγγελμα. Η Γαλλική Επανάσταση τον βρήκε με το ράσο του κληρικού. Κατάλαβε πως η σταδιοδρομία που διάλεξε ήταν η χειρότερη σ’ αυτή τη περίοδο του αντικληρικισμού και ταυτόχρονα αρκετά επικίνδυνη. Πέταξε το ράσο το 1796 και σπούδασε ιατρική. Είχε πρακτικό μυαλό, ήταν τολμηρός και αποφασιστικός, φίλος των περιπετειών και κυρίως Βοναπαρτικός. Έτσι δεν δυσκολεύθηκε, μόλις πήρε το δίπλωμα του, να προσκολληθεί ως γιατρός στη περίφημη Γαλλική αποστολή στην Αίγυπτο. Έζησε τη καταστροφή του Αμπουκίρ και διαπραγματεύτηκε, ως μέλος της Γαλλικής αντιπροσωπείας, με τον Νέλσωνα την ανταλλαγή αιχμαλώτων.

Αρχές του 1799 ταξιδεύει για τη Γαλλία. Το καράβι γλύτωσε από τα περιπολικά των Άγγλων αλλά έπεσε στα χέρια ενός μπαρμπαρέζικου πειρατή, κάπου στην Αδριατική. Ο αρχιπειρατής ήταν φίλος των Γάλλων αλλά κακός καπετάνιος. Το καράβι ξεστράτισε κι’ έπεσε στις δυτικές ακτές του Μωριά. Καινούργια κακοτυχία και τον αιχμαλώτισαν οι Τούρκοι που τον έστειλαν με συνοδεία στη Τριπολιτσά, έδρα του πασά.

“ Είχε αρχίσει έντονη αντιγαλλική προπαγάνδα ύστερα από την απόβαση στρατιάς του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο. Το πατριαρχείο κυκλοφόρησε προκηρύξεις που στηλίτευαν τη Γαλλική Επανάσταση και τους βασιλοκτόνους. Έγραφε ο πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ ύστερα από την εγκατάσταση των Γάλλων στο Ιόνιο και την εκστρατεία στην Αίγυπτο : Ο πονηρός και αρχέκακος όφις, επινοήσας το γένος των Γάλλων δεκτικώτερον της πονηρίας, έχυσε δαψιλώς εις τας ψυχάς των το φάρμακον της αποστασίας προς τον Θεόν και αφού τους έφερεν εις μιαν αλληλομαχίαν και εις ελεεινήν βασιλοκτονίαν, τότε αμέσως τους έρριψεν εις παντελή αθείαν και ασέβειαν. Όσο για τον σουλτάνο, τον κραταιότατον βασιλέα, δικαίως εκήρυξε πόλεμον δια ξηράς και θαλάσσης κατ’ αυτών, δια να εκδικηθή τη θεία συνάρσει, αυτούς τους ολετήρας της ανθρωπότητος, τους αντάρτας του θεού και τους λυμεώνας της κοινής ευταξίας και ειρήνης. “

Στη Τριπολιτσά οι Γάλλοι αιχμάλωτοι θα εγκατασταθούν με εντολή των Τούρκικων αρχών, στο σπίτι του Κωνσταντή, κοντά στη πύλη της Καρύταινας. Πόρτα χαμηλή, έτσι που έπρεπε να σκύψεις για να μπεις και μια τρύπα για καμινάδα. Από τις χαραμάδες της στέγης περνούσε το χιόνι. Κάθε αιχμάλωτος έπαιρνε 15 παράδες την ημέρα για τη τροφή του. Κουβέντιαζε με τους νοικοκυραίους, με τους γείτονες, καθόταν πλάι στις κεντήστρες, άκουγε παραμύθια, πήγαινε σε γάμους, όλο και προόδευε στη γλώσσα. Καλούσε και τον Έλληνα ραψωδό της πόλης να τραγουδήση. Η γειτονιά βρισκόταν στο πόδι, οι γυναίκες θαύμαζαν, οι γριές δάκρυζαν.

Ύστερα από εφτά μήνες οι αιχμάλωτοι θα μεταφερθούν στα Ανάπλι κι’ από εκεί θα μπαρκάρουν για τη Πόλη. Γράφει ο Pouqueville στο χρονικό του πως το πρωί που ξεκινούσε από τη Τριπολιτσά ευχήθηκε για την απελευθέρωση των Ελλήνων. Και προσθέτει πως ήταν ο πρώτος που έκανε τέτοια πρόποση στα Ελληνικά. Υπερβολές.

Φτάνοντας στο Ανάπλι, ανέβηκαν στο Παλαμήδι και αγνάντεψαν τη γύρω περιοχή. Αυτή ήταν η γνωριμία του με τον τόπο. Στο χρονικό του όμως περιγράφει συστηματικά την Αργολίδα, αφήνοντας να εννοηθεί πως την είχε περιηγηθεί ολόκληρη.

Ταξιδιώτης με το στανιό, χωρίς ελευθερία κινήσεων, χωρίς γνώση της Ελληνικής, χωρίς δυνατότητα για συγκέντρωση πληροφοριών. Δύσκολα μπορούσε να συνεννοηθεί με τους δεσμοφύλακες του. Τι μπορούσε να ιδεί, τι μπορούσε να εννοήσει από την Ελλάδα αυτός ο αιχμάλωτος των Τούρκων κατά την οδοιπορία του από τις δυτικές ακτές του Μωριά στο Ανάπλι ; Τι μπορούσε να ξέρει από την ολότελα άγνωστη του Αλβανία : Ωστόσο έγραψε ένα τρίτομο χρονικό με τον τίτλο: Ταξίδι στο Μωριά, στην Κωνσταντινούπολη, στην Αλβανία και σε πολλά άλλα μέρη της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Περιγράφει ολόκληρο το Μωριά, την Αρκαδία, τη Λακωνία, τη Μάνη, την Αργολίδα, που δεν είδε διόλου. Είχε όμως ταξιδέψει μέσα από τις σελίδες άλλων περιηγητών, όπως λίγο αργότερα ο συμπατριώτης του Chateau-briand. Έτσι τα περισσότερα τοπογραφικά και αρχαιολογικά στοιχεία που παραθέτει δεν έχουν καμιά αξία. Ανακρίβειες, μυθοπλασίες, παραμορφώσεις, αυθαίρετες ερμηνείες, επιπόλαιες κρίσεις.

Είναι και φιλότουρκος. Πιστεύει στο μέλλον της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αντίθετα, κακομεταχειρίζεται τους Έλληνες. Είναι, γράφει, πανούργοι, υποκριτές, ψεύτες, ματαιόδοξοι, μωρολόγοι, επίορκοι. Και κάτι χειρότερο, τον φοβίζει η απελευθέρωση. Οι παπάδες θα μεταβάλουν τους Έλληνες στον πιο δειλό, στον πιο διεφθαρμένο λαό του κόσμου.

Επιστρέφοντας ο Pouqueville στη Γαλλία τύπωσε το χρονικό του και το αφιέρωσε στο Ναπολέοντα. Ένα χρόνο αργότερα, το 1806, διορίστηκε από τον προστάτη του επίσημος εκπρόσωπος της Γαλλίας στα Γιάννενα με προξενικά καθήκοντα στην αυλή του Αλή πασά. Τότε άρχισε η πραγματική γνωριμία του με την Ελλάδα, η περιήγηση που θα κρατήσει δέκα χρόνια και θα καταγραφεί στο δεύτερο ταξιδιωτικό του, το πολυσήμαντο πεντάτομο “ Ταξίδι στην Ελλάδα “ .   

Φυσικά αυτή η σαθρή πλευρά του χρονικού του Pouqueville δεν πολυάργησε να επισημανθεί. Δέχτηκε σφοδρότατα πυρά από τους σύγχρονους Ευρωπαίους που είχαν πραγματικά περιηγηθεί την Ελλάδα και μπορούσαν να ανακαλύψουν τις ανακρίβειες. Ο Άγγλος περιηγητής William Leake. επικρίνοντας τον συμπατριώτη του Hobhouse, τον συνταξιδιώτη του Byron, για τις παραπομπές του στον Pouqueville, γράφει ότι δεν μπόρεσε να βρει πιο παραπλανητικό οδηγό. Ο Byron παρατηρεί ότι ο Pouqueville πέφτει πάντοτε έξω.    

Τα δύο χρονικά είναι δυο διαφορετικοί κόσμοι. Το ταξίδι στο Μωριά δεν έχει καμιά σχέση με το ταξίδι στην Ελλάδα. Το πρώτο έχει περιορισμένους ορίζοντες, είναι ετερόφωτο, το δεύτερο έδωσε αληθινό περιηγητικό έργο.

Στο χρονικό του 1805 οι μόνες αξιοπρόσεχτες και σχετικά αξιόπιστες πληροφορίες είναι εκείνες που αναφέρονται στη Τριπολιτσά, όπου παρέμεινε αιχμάλωτος εφτά περίπου μήνες και είχε προσωπικές εμπειρίες χάρη στη σχετική άνεση επικοινωνίας που επέτρεπε η ιατρική του ιδιότητα.

Άλλωστε ο ίδιος ο συγγραφέας αποκήρυξε το «Ταξίδι στο Μωριά» ομολογώντας στο δεύτερο χρονικό του πως ήταν γραμμένο περισσότερο με αίσθημα παρά ύστερα από επιτόπιες έρευνες.  

Α.Κ.Β
Σημείωση : Απόσπασμα από τον τρίτο τόμο του Κυριάκου Σιμόπουλου “ Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα 1800-1810 “