Η Ελληνική μυθολογία, η πανάρχαια παράδοση μας από τα βάθη των αιώνων έφερε μέχρι τις μέρες μας τους άθλους του ημίθεου Ηρακλή (κλέος της Ήρας),του μεγαλύτερου ήρωα της μυθολογίας, γιου του Δία και της Αλκμήνης, γενάρχη της σκληροτράχηλης Φυλής των Δωριέων (Ηρακλείδαι).

Στην περίπτωση μας στο φαράγγι αυτό, ο Ηρακλής κατάφερε κατά τον τρίτο του άθλο, να συλλάβει την ιερή Κερυνίτη έλαφο της θεάς του κυνηγιού Άρτεμης. Στην Οινόη της Αρκαδίας που πηγάζει ο Κερυνίτης, ζούσε η ελαφίνα με τα χρυσά κέρατα και τα χάλκινα πόδια. Την κυνηγούσε σε πολλά μέρη για ένα χρόνο, ώστε να την πιάσει ζωντανή.

Περνώντας κουρασμένη πλέον από τον Λάδωνα (παραπόταμο του Αλφειού), διέφυγε στη δασωμένη ρεματιά αλλά βρέθηκε μπροστά σε βάραθρο, στο Λαφότραφο, και έτσι ανήμπορη να διαφύγει από το φαράγγι κατόρθωσε να την πιάσει ο Ηρακλής και να την παραδώσει στη συνέχεια στον Ευρυσθένη στις Μυκήνες.

Ιστορικό εξερεύνησης
Το Σάββατο το μεσημέρι στις 15/11/03 συναντηθήκαμε με τον Χρήστο Παναγιωτόπουλο στην πλατεία Λεβιδίου Αρκαδίας με σκοπό την εξερεύνηση του Λαφότραφου που από καιρό είχαμε σχεδιάσει. Αφού ικανοποιήσαμε τις γαστρονομικές μας ανάγκες με θέα τις κατάφυτες ελατοσκέπαστες πλαγιές του Μαινάλου, αφήσαμε πίσω μας το Λεβίδι βιαστικά γιατί η αγωνία για το τι θα συναντήσουμε δεν μας άφηνε πολλά περιθώρια για περαιτέρω απολαύσεις. Το πανέμορφο αρκαδικό τοπίο της υπόλοιπης διαδρομής μέσα από τις γραφικές κωμοπόλεις όπως τη Βυτίνα και τα Λαγκάδια, τα δασωμένα βουνά, βαθιά φαράγγια σαν την Τουθόα, ποτάμια σαν τον Λούσιο, χάνονταν γρήγορα στο πέρασμα μας.

Περνάμε την μεγάλη γέφυρα του Λάδωνα με τα πλούσια νερά των απορροών από τα πρωτοβρόχια. Αρχίζουμε ανηφορικά ανάμεσα στο πάμπλουτο πράσινο, που χαρακτηρίζει την Γορτυνία και την δυτική Πελοπόννησο με την υψηλή στάθμη βροχόπτωσης. Απέναντι από το επόμενο γεφύρι αρχίζουν τα όρια του Δήμου Κοντοβάζαινας με την χαρακτηριστική πινακίδα. Οι στροφές στην πλαγιά δυσκολεύουν την οδήγηση μετά από τόσο ταξίδι. Διακρίνεται ο μεγάλος σωλήνας που φέρνει τα νερά από την τεχνική λίμνη του Λάδωνα στο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο, ενώ η δυναμική ενέργεια της καθόδου των μετατρέπεται στην πολυπόθητη και αναγκαία ηλεκτρική ενέργεια.

Μερικές στροφές ακόμη και σε μια δεξιόστροφη παρκάρουμε σε άνετο για τα δυο τροχοφόρα χώρο και αρχίζουμε την γνωστή λεπτομερή και προσεκτική διαδικασία της προετοιμασίας. Πραγματική ιεροτελεστία! Ντύσιμο με τις σπηλαιολογικές φόρμες, κράνη, μπότες, σακίδια ολόγεμα με πριόνια, σχοινιά, κρίκους, συρματόσχοινα, ιμάντες, φωτογραφικά, κάμερα, νερό, τρόφιμα, φωτιστικά κλπ.

Κατηφορίζουμε την κατάφυτη πλαγιά και παραμερίζουμε τους ψηλούς θάμνους, που κλείνουν το μονοπάτι με τον καιρό. Ευτυχώς χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία και ανάγκη χρήσης των πριονιών φτάνουμε κοντά στην ρεματιά. Έχει κατεύθυνση από δυτικά προς ανατολάς. Ψηλά δέντρα μας σκεπάζουν και το παλαιό μονοπάτι ευδιάκριτο κάτω από τον καταπράσινο θόλο. Ανηφορίζουμε δυτικά, δεξιά, παράλληλα με την κοίτη και ο Χρήστος σταματά. Κατάλαβα τι θα μου δείξει και η ματιά μου καρφώνεται αμέσως στην ανύπαρκτη κοίτη. Σκοτεινή διάκλαση, ένα πραγματικό ρήγμα, ένα στενό φαράγγι! Και όμως τι κρύβει αυτή η ρεματιά?

Τα φυτά από μικρά λυγερά ψηλώνουν στον ανταγωνισμό τους, να βρουν το πολύτιμο φως για φωτοσύνθεση. Σκεπάζουν σε πολλά σημεία την στενή ανύπαρκτη κοίτη . Πιο πάνω μικρή ρεματιά συμβάλλει με την μεγάλη αλλά βυθίζεται σε αυτήν με κάθετη πρόσβαση (=ραπέλ) 20μ. δηλαδή καταρράκτη για την εποχή των βροχών. Σε λίγο συναντάμε το τέλος του φαραγγιού που συνεχίζει σαν απλή ρεματιά και το μονοπάτι περνάει στην απέναντι πλαγιά. Βρισκόμαστε στο ξεκίνημα κοίτης, πραγματικό βάραθρο!

Εδώ είναι η αρχή της περιπέτειας μας και το ανέβασμα της αγωνίας στα ύψη, αφού οι προβληματισμοί παραμένουν αναπάντεχο φορτίο στο μυαλό μας. Σε πόσα ραπέλ θα χρειαστούμε υλικά για την ασφαλή κάθοδο μας; Θα φθάσουν όλα αυτά; Μήπως βρεθεί βαθύ ραπέλ να καλύψει αρκετή υψομετρική διαφορά με το ποτάμι; Αν τελειώσει θα προφθάσουμε για επιστροφή παίρνοντας τα υλικά? Θα χρειαστεί επόμενη αποστολή και μέχρι τότε διαρκής έννοια?

Σκεπτόμαστε όμως αν η εξερευνητική αυτή προσπάθεια μας θα έχει συνέχεια, θα δώσει δηλαδή την δυνατότητα για περισσότερη προσέλευση στο πανέμορφο αυτό στολίδι της Γορτυνίας.

Συλλογιζόμενοι όλα αυτά, αποφασίζουμε να συνεχίσουμε και αρχίζουμε το προσεκτικό αρμάτωμα (τοποθέτηση σχοινιών κατάβασης) του μυστηριώδους και ανεξερεύνητου μέχρι τώρα φαραγγιού.
Ένα μικρό σκαλοπάτι 4μ. με πλάτος ένα στραγγίζει τα νερά από την ρεματιά, τα ωθεί λίγα μέτρα και τσακίζονται σε δεύτερο 12μ. βαθύ, σκοτεινό βάραθρο. Μεγάλος χώρος και στα αρνητικά τοιχώματα σταλακτίτες, που σε μερικές θέσεις έχουν ολόλευκο χρώμα. Το φαράγγι εξελίσσεται στενός μαίανδρος με μικρές αποκλίσεις, που δεν αφήνουν την ματιά να προχωρήσει αρκετά. Το διακόπτουν άλλα πέντε κατεβάσματα από δύο μέχρι πέντε μέτρα ύψος. Τα δύο δεν προσφέρουν πιασίματα και απαιτείται υποβοήθηση με το κράτημα σχοινιού για την ασφάλεια μας. Το νερό ρέει σε μικρό αυλάκι και στα ραπέλ οι μικροί καταρράκτες έχουν σμιλέψει μικρές αβαθείς λίμνες, που φιλοξενούν μεγάλα καβούρια. Στενό σε αρκετή διαδρομή και με ύψος που φτάνει και τα είκοσι μέτρα με μικρά δέντρα να γέρνουν δημιουργώντας στοά ώστε να μας θυμίζει τις συχνές μας εξερευνήσεις διακλάσεων στα υπόγεια έγκοιλα. Όταν αρχίζει να ανοίγει σε ένα σημείο, αναπάντεχα αντικρίζουμε σκουπίδια, που τα προσπερνάμε προσπαθώντας να ξεχάσουμε τις εντυπώσεις. Ανοίγοντας η ρεματιά πλέον οδηγεί πιο κάτω στην συμβολή της με τον Λάδωνα.

Περιήγηση
Μια γρήγορη διαδρομή προς την Κοντοβάζαινα και από εκεί στο διάσελο με το δάσος βελανιδιάς αφού από εκεί διακρίνεται η προέκταση του προς το περιβόητο δάσος της Φολόης. Εκεί βρίσκεται το ιερό της Αφροδίτης με την πυκνή ομίχλη της πίσω πλαγιάς να ρέει στην ρεματιά προς την μεριά μου.
Μια Αφροδίτη τόσο ψηλά και μακριά από κύματα. Όμως τόσο εντυπωσιακή σκεπασμένη με το πέπλο...των υδρατμών να αναδύεται από τα σύννεφα όταν το επιτρέπουν στο πέρασμα τους! Ένα λιτό εκκλησάκι δεσπόζει τώρα, βιγλάτορας στο διάσελο της κορυφογραμμής. Ο ήχος από τα τροκάνια ακούγεται ανακατεμένος σε ένα σπάνιο γνώριμο χαρμάνι με το κελάρυσμα των ρυακιών, που κατρακυλούν στο μόνιμο τους ραντεβού με τα τόσα πολλά της περιοχής στον Λάδωνα και από εκεί να αγκαλιάσουν στο μόνιμο ερωτικό σμίξιμο τη Βαθυγάλαζη θάλασσα του Ιόνιου. Τις ρεματιές η φύση έβαψε με χρώμα βαθυκόκκινης σκουριάς. Είναι τα πλατάνια που κουράστηκαν να αντλούν τα νερά, να μαζεύουν με σηκωμένους τους κλώνους τις καυτές μέρες του καλοκαιριού που έφυγε.

Τώρα αφήνουν απλόχερα τα φύλλα τους να σκεπάσουν τη γη. Γέρνουν τα κλαδιά, που θα δεχτούν κρύα, βροχές, χιόνια και ανέμους στο πέρασμα της βαρυχειμωνιάς...θα ξεκουραστούν! Οι πλαγιές σε πολλά σημεία βγάζουν από τα σωθικά τους τα ολοκάθαρα και διάφανα νερά σε πηγές. Χτίσιμο με πέτρα ακόμη και μάρμαρο που τις στόλισαν οι πετρομάστορες της περιοχής. Από τους πιο περίφημους οι Λαγκαδιανοί.

Τους προκάλεσε σύμφωνα με την παράδοση ο τούρκος αγάς, που του ζήτησαν, να χτίσουν μια εκκλησιά. Τους έθεσε περιορισμό λίγων ημερών, αλλά αυτοί προετοίμαζαν τις πέτρες και τα αγκωνάρια στα κατώγια τους. Σε λίγες μέρες και νύχτες πολύ λιγότερο της προθεσμίας και χωρίς να δειλιάσουν στην κούραση κατάφεραν τον σκοπό τους. Ο αγάς λες και έπεσε από τα σύννεφα, αναγκάστηκε να υποκύψει στο λόγο του.

Ένα καφεδάκι στο καφενείο της Κοντοβάζαινας, η οποία στέκεται πραγματικό φράγμα στο ποτάμι αφού την διασχίζει ανάμεσα του.

Στόχοι και μέλλον.
Η επόμενη οργανωμένη από τον Όμιλό μας (Σπηλαιολογικός Όμιλος Ταϋγέτου - Πάρνωνα «ο Ποσειδών») προσπάθεια θα προχωρήσει σε μετρήσεις, χαρτογράφηση, περισσότερο υλικό δημοσίευσης και προβολής ώστε αυτή η γωνιά της ελληνικής γης, η ολόγεμη απορροές και πράσινο Γορτυνία, ακουσμένη παντού και όμως...άγνωστη μέχρι τώρα για να δεχθεί τους νέους να την απολαύσουν.

Ακόμη καλύτερα και με την στήριξη των τοπικών φορέων να δούμε παραπέρα για το ασφαλές αρμάτωμα των καθόδων και το μάζεμα των σκουπιδιών. Το καθάρισμα του μονοπατιού και την σήμανση.

Ο μεγάλος και παλαιότερος Ελληνικός Ορειβατικός Σύνδεσμος Αθηνών αποδέχτηκε πρώτος την πρόταση μας στη συνάντηση των αρχηγών αναβάσεων. Υπόσχεται στα μέλη και φίλους, που θα μας ακολουθήσουν στις 18-20/06/04 ό,τι καλύτερο με ράφτινγκ στο Λούσιο, διάσχιση Λούσιου από Δημητσάνα- Αρχαία Γορτυνία και φυσικά κάθοδο της Λαφότραφου! Να δούμε έναν τόπο, που πιάστηκε η χαλκοπόδαρη, χρυσοκέρατη Κερυνίτης έλαφος της θεάς Άρτεμης μετά από ένα μακροχρόνιο κυνηγητό από έναν ημίθεο...σαν τον Ηρακλή.
Να εισπράξουμε την ευχαρίστηση από τους φίλους μας συνοδοιπόρους φυσιολάτρες.
Να πάρουμε νέες δυνάμεις για επόμενες εξερευνήσεις.
Να βοηθήσουμε να μην ξεριζωθούν όλοι και ρημάξουν τα γραφικά χωριά της όμορφης ορεινής ελληνικής φύσης. Τους αξίζει η ήπια αειφόρος ανάπτυξη.

Να θυμόμαστε
Όταν βρεθούμε το καλοκαίρι με την ανατολή, πέφτει ο ήλιος μέσα και θα είναι πιο όμορφα.
Περπατώντας προσέχουμε για τα λίγα καβούρια μόνιμους κάτοικους, που το απολαμβάνουν και είναι ήρεμα. Μη πάμε τα άγρια και διώχνουμε τα ήμερα.

Αν μας κάνουν εντύπωση μερικοί μικροί σταλακτίτες, δεν τους παίρνουμε μαζί μας για σουβενίρ. Μόνο φωτογραφίες ή προτιμήστε γκλίτσες από τον γέροντα πιο κάτω και θα σας χρειαστούν στις πορείες σας.

Το κυριότερο αν δούμε βροχερό καιρό αλάργα από φαράγγια, γιατί είναι αγωγοί νερού και ειδικά σε αυτό η διαφυγή δεν είναι εύκολη. Δεν είμαστε σαν τον Πρώτο εξερευνητή προπάππο μας και γενάρχη Ποσειδώνα (τον γιο του Κρόνου, που τον άφησε ο Ουρανός στον Πάρνωνα, γι’ αυτό και η κορφή Κρόνιο) και μπήκε από την καταβόθρα της Νεστάνης και βγήκε στον Αργολικό από τον Ανάβαλλο...

Εννοιολογικά δίκαια δόθηκε ο όρος τράφος στη Γορτυνία στο τοπωνύμιο αυτό. Με βάση το Μείζον λεξικό Τεγόπουλου Φυτράκη η τάφρος είναι βαθύ αυλάκι που έχει διανοιχτεί με εκσκαφή. Εδώ φυσικά είναι η φυσική διάνοιξη της διάβρωσης με την απορροή των υδάτων στο φαράγγι. Ο τράφος είναι η κατά μήκος τάφρου συσσώρευση των χωμάτων που έχουν εκσκαφτεί ή φράχτης από πέτρες χωρίς συνδετικό κονίαμα, ξερολιθιά. Στην περίπτωση αυτή ο Ηρακλής άδραξε το ελάφι που διαφεύγοντας στη δασωμένη ρεματιά βρέθηκε μπροστά στο πρώτο σκαλοπάτι ανήμπορο να διαφύγει από το φαράγγι. Αλλά και στο επικό τραγούδι

«Όπου χτυπάει ο Διγενής το αίμα αυλάκι κάνει
και όπου χτυπάει ο Χάροντας το αίμα Τράφο κάνει»

Γιάννης Κοφινάς