Αρχαίοι Χρόνοι

Πιθανολογείται ότι η περιοχή της Κυνουρίας γνώρισε την ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα από τη Νεολιθική εποχή, οπότε πρέπει να εγκαταστάθηκαν εδώ προελληνικά φύλα.

Κατά την Πρωτοελλαδική περίοδο (2800-2000 π.Χ.), έκαναν της εμφάνισή τους στην Ελλάδα οι Πρωτοέλληνες Δαναοί, οι οποίοι, αφού διέσχισαν το Αιγαίο, εγκαταστάθηκαν στην Αργολίδα. Η Β.Α. περιοχή της Κυνουρίας, η Θυρεάτις, πρέπει να έχει άμεση σχέση με τους Δαναούς.

Κατά τη Μεσοελλαδική περίοδο (2000-1980 π.Χ.), και συγκεκριμένα από το 1900 π.Χ. και μετά, στην Ελλάδα έφτασαν οι Ίωνες. Ένα παρακλάδι των Ιώνων ήταν και οι Κυνουριείς, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Κυνουρίας και της έδωσαν το όνομά τους.

Η λέξη Κυνουρία, σύμφωνα με την άποψη του αρχαιολόγου Κων. Ρωμαίου, είναι βραχύτερος τύπος της λέξης Κυνόσουρα (κυνός ουρά) και σημαίνει την κάθε λογής ακρώρεια, παραλία, τόπο χέρσο, σκόπελο. Η παράδοση όμως των Αργείων αποδίδει το όνομα της επαρχίας στο γιο του Περσέα Κύνουρο, που ήταν ο γενάρχης και οικιστής της.

Εξαιτίας της θέσης της (βρισκόταν ανάμεσα στους χώρους επικράτειας των δυο μεγάλων πόλεων- Κρατών, του Άργους και της Σπάρτης), η Κυνουρία αποτέλεσε το μήλον της έριδος και έγινε θέατρο πολλών συγκρούσεων επί μια σχεδόν χιλιετία. Κατ' αυτή την περίοδο, σημαντικότερα κέντρα αναδείχθηκαν η Θυρέα, η Νηρίς, η Ανθήνη και η Εύα, στην περιοχή της Θυρεάτιδος γης, και οι Πρασιές στη Νότια Κυνουρία.

Βυζαντινή Περίοδος

Για την ιστορική διαδρομή της περιοχής κατά τους βυζαντινούς χρόνους, οι πληροφορίες είναι λιγοστές, πράγμα που δεν επιτρέπει το σχηματισμό σαφούς εικόνας. Γνωρίζουμε ότι κατά την περίοδο της εγκατάστασης των Σλάβων στην Πελοπόννησο (6ος αι. και εξής) δύο σλαβικές φυλές- οι Μηλιγγοί και οι Εζερίτες- επέλεξαν ως τόπο κατοικίας τους τις δυσπρόσιτες περιοχές του Ταϋγέτου και του Πάρνωνα και ότι πολλές φορές εστασίαζαν, δημιουργώντας πολλά προβλήματα στους Έλληνες της περιοχής. Αναφέρονται τρεις τουλάχιστον εκστρατείες Βυζαντινών στρατευμάτων με στόχο την καταστολή αυτών των στάσεων. Και ενώ από την εγκατάσταση των Εζεριτών στον Ταϋγετο δεν απέμεινε κανένα ίχνος, την παρουσία των Μηλιγγών μαρτυρούν ορισμένα τοπωνύμια, όπως ο "Ζυγός του Μελιγγού", ο "Δρόγγος του Μηλιγγού", τα "Μελιγγίτικα καλύβια", πράγμα που δεν σημαίνει, υποχρεωτικά, κάποιου είδους επικράτηση των Μηλιγγών στο χώρο εγκατάστασής τους. Αντίθετα, η αφομοίωσή τους πρέπει να συντελέστηκε πολύ γρήγορα: επί αυτοκράτορος Βασιλείου Α΄ του Μακεδόνος (867- 866) ασπάζονται και αυτοί τον χριστιανισμό, όπως και οι Έλληνες του Πάρνωνα και του Ταϋγέτου, και έκτοτε δεν απασχολούν ως ξεχωριστή εθνική οντότητα την Ιστορία.

Φραγκοκρατία-Τουρκοκρατία

Όταν οι Φράγκοι, το 1204, "διεμερίσαντο τα ιμάτια" της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η Κυνουρία και άλλα παραλιακά τμήματα της Πελοποννήσου έπεσαν στη μερίδα των Ενετών. Η εξέλιξη αυτή δε φάνηκε να ενοχλεί ιδιαίτερα τους κατοίκους της περιοχής. Ανάμεσα σε αυτούς τους λίγους που αντέδρασαν δυναμικά ήταν οι Κυνουριείς, που, μαζί με τους Λάκωνες και τους Αρκάδες, πολέμησαν κατά των Φράγκων στη Μεσσηνία υπό την αρχηγία του Δεσπότου της Ηπείρου Μιχαήλ Α΄ Αγγέλου Κομνηνού. Η προσπάθεια αυτή δεν είχε ευτυχή κατάληξη και έτσι επιβάλλονται ο Γουλιέλμος Σαμπλίτης και ο Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος, τους οποίους ο πάπας ανακηρύσσει "ηγεμόνας συμπάσης της Αχαϊας". Ο Βιλλεαρδουίνος, προκειμένου να κρατήσει υποταγμένους τους "δυσηνίους" Τσάκωνες, ιδρύει το 1210 φρούριο στο Γεράκι. Ο αδελφός του Γουλιέλμος, επειδή προφανώς το προηγούμενο φρούριο δεν αποδείχθηκε αρκούντως αποτελεσματικό, φτιάχνει και δεύτερο σε μια οχυρή τοποθεσία κοντά στο "Ξεροκάμπι", του Αγ. Ιωάννου της Θυρεάτιδος, το οποίο ονομάστηκε αργότερα "Κάστρο της Ωριάς" και έχει συνδεθεί με τον πανελλήνιο θρύλο της όμορφης βασιλοπούλας του δημοτικού τραγουδιού.

Η Κυνουρία, εν συνεχεία, μετέχει της κοινής μοίρας της Πελοποννήσου: έχει μια πρώτη μικρή πρόγευση της Τουρκικής κατοχής μετά την εισβολή των Τούρκων στο Μωριά(1460), γνωρίζει την αποκατάσταση της Ενετικής κυριαρχίας μέχρι το 1715 και από τότε μέχρι τον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 αποτελεί τμήμα της αχανούς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Τουρκική κατοχή, ωστόσο, δεν κατάφερε να αναστείλει πλήρως την οικονομική και πνευματική δραστηριότητα των Κυνουριέων. Παρατηρείται μια έκτακτη κινητικότητα σε αυτούς τους τομείς, που έχει ως επίκεντρο τις κώμες του Αγ. Ιωάννη, της Μελιγούς, του Πλατάνου και τις γύρω μονές. Λίγο πριν την επανάσταση ξαναζωντανεύει και το Άστρος, με τη βοήθεια φιλογενών ανδρών, μεταξύ των οποίων εξέχουσα θέση κατέχουν οι αδελφοί Καρυτσιώται.

Στα χρόνια της Επανάστασης

Η περίοδος αυτή είναι από τις πιο λαμπρές στην Ιστορία της Κυνουρίας, αφού διεκδίκησε ρόλο πρωταγωνιστή τόσο στο στρατιωτικό όσο και στο πολιτικό πεδίο.
Σαν "έτοιμοι από καιρό" οι Κυνουριείς συστήνουν στρατόπεδα από την πρώτη στιγμή και διακρίνονται "διά την ευτολμίαν των" σε συγκρούσεις που διεξάγονται στη Μονεμβασιά, στα Δερβενάκια, στη Ρούμελη, στη Μεσσηνία...Η Πελοποννησιακή Γερουσία γράφει στον οπλαρχηγό Πάνο Ζαφειρόπουλο στις 5-6-1822: "Ταχύνατε την οδοιπορίαν σας -όπου είναι δυνατόν, μετά των γενναίων Τσακώνων σας, δια να υπερασπίσετε τα δίκαια της πατρίδος. Σπεύσατε να προφθάσετε σεις με τους Τσάκωνάς σας διά να προκαταλάβωμεν τον κίνδυνον της πατρίδος". Η προτροπή απευθύνεται σε κατάλληλους αποδέκτες, όπως έχουν αποδείξει τα προηγηθέντα επεισόδια του Αγώνα. Δύο μόνο από αυτά: Η νικηφόρα μάχη στα Βέρβενα και Δολιανά (18-5-1821) και η επιχείρηση που κατέληξε στην απελευθέρωση της Τριπολιτσάς (23-9-1821), όπου ο Μανώλης Ντούνιας από το Λεωνίδιο κατέχει αξιομνημόνευτη θέση: Πρώτος αυτός ανέβηκε στο τείχος και άνοιξε την πύλη από την οποία εισέβαλε ο κύριος όγκος των πολιορκητών.

Δύο χαρακτηριστικά επεισόδια και από το πολιτικό πεδίο: Στο πρώτο, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στον Άγιο Ιωάννη, όπου εγκαθίσταται, από τις 11 Αυγούστου μέχρι 15 Οκτωβρίου 1822, η Κυβέρνηση της Επαναστατημένης Ελλάδος. Στο δεύτερο, μεταφερόμαστε λίγο παραπέρα για να παρακολουθήσουμε τις εργασίες μιας ταραγμένης συνέλευσης, της Β' Εθνικής Συνέλευσης εν Άστρει, η οποία, από τις 30 Μαρτίου μέχρι τις 18 Απριλίου 1823, κατάφερε την προσωρινή, έστω, συμφιλίωση πολιτικών και στρατιωτικών και αναθεώρησε το σύνταγμα της Επιδαύρου.

Πριν ηχήσουν τα κανόνια στο Ναυαρίνο, η Κυνουρία θα έχει μια τελευταία γεύση-την πιο οδυνηρή- από αυτόν τον πόλεμο: ο Ιμπραήμ, στα 1826, θα σκορπίσει τον πανικό και το θάνατο και θα παραδώσει τα χωριά της στις φλόγες.

Νεότεροι Χρόνοι

Η πορεία της Κυνουρίας μετά την απελευθέρωση δεν αποκλίνει από τη συνολική πορεία της Ελλάδος. Εκείνο που διαφοροποιεί, τώρα, τον έναν τόπο από τον άλλο είναι οι επιχώριες παραδόσεις και οι ιστορικές στιγμές που θέτουν την ειδική σφραγίδα τους στο χώρο και στους ανθρώπους. Το ηρωικό παρελθόν της Κυνουρίας, για παράδειγμα, δρα "πιεστικά", όταν οι περιστάσεις το απαιτούν. Και όλοι οι αγώνες του ελληνισμού, από το 1830 και μετά, περιλαμβάνουν στις τάξεις τους Κυνουριείς πρόθυμους να υπερασπιστούν το αγαθό της ελευθερίας. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του καπετάν- Φούφα από το Πλατανάκι που προσέφερε υψηλές υπηρεσίες στον Μακεδονικό Αγώνα και ευγνώμονες οι Μακεδόνες έδωσαν σε ένα χωριό το όνομά του.

Εικόνες από το παρελθόν ανακαλούνται και κατά την περίοδο της Γερμανικής κατοχής, όταν "επιστρέφουν" οι φλόγες του Ιμπραήμ, το ίδιο ισοπεδωτικές για τα χωριά της Κυνουρίας, και στις χαράδρες του Πάρνωνα βαδίζουν πάνω στα χνάρια των κλεφτών οι μαχητές της Εθνικής Αντίστασης. Τέτοιες, ωστόσο, συνέχειες είναι απευκταίες. Εκείνες που χαίρεται η Κυνουρία είναι όσες έχουν να κάνουν με τον πολιτισμό της και τα ειρηνικά εν γένει έργα.

Σήμερα οι 25.632 κάτοικοί της (απογραφή του 1991) ασχολούνται με την κτηνοτροφία κυρίως και τη γεωργία, ενώ συνεχώς διευρύνονται οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τον τουρισμό. Και αυτό όχι τόσο γιατί οι κάτοικοι έχουν προσβάσεις στα κέντρα που κατευθύνουν τους τουρίστες, αλλά γιατί όποιος κατά τύχη γνωρίσει την ομορφιά της Κυνουρίας μετατρέπεται σε άμισθο διαφημιστή της!

Γεωργία Δάλκου