Τρία ποιήματα ιδιόχειρα του Ρώμου Φιλύρα.

Τα τρία ιδιόχειρα ποιήματα του Ρώμου Φιλύρα, προέρχονται από το αρχείο της οικογένειας Γιαννήρη, από παραχώρηση του ιδίου ποιητή, προς τον νοσηλευτή του, ψυχίατρο Μιχαήλ Γιαννήρη. 

     Αυτά μου παρουσίασε, προς μεταγραφή, ο παλιός φίλος και συμμαθητής μου Πάνος Λαμπίρης, απόγονος εξ αγχιστείας της οικογένειας Γιαννήρη.

    Ο Μιχαήλ Ι. Γιαννήρης ήταν ψυχίατρος, λόγιος, με καταγωγή το Πυργί της Χίου, και διετέλεσε από τις αρχές του 20ου αι. δεύτερος κατά σειρά διευθυντής του Δρομοκαΐτειου Φρενοκομείου. Είχε αδελφό τον Φώτιο, που ήταν Α΄ Μηχανικός του Εμπορικού Ναυτικού, κάτοικο Πειραιά, και την Ειρήνη, σύζ. Ηλία Θεοτοκά, με τον οποίο απέκτησαν εννέα τέκνα. Ο Μιχαήλ ήταν πολυγραφότατος, δημοσιεύοντας πλέον των 24 επιστημονικών εργασιών περί ψυχιατρικής. Το 1908 έλαβε τον Αργυρό Σταυρό των Ιπποτών, του Τάγματος του Σωτήρος, «δια τας καλάς αυτού υπηρεσίας». Κατοικούσε στο Χαϊδάρι κοντά την Ιερά Οδό. Στις 6 Απριλίου 1941 η οικίας του καταστράφηκε από νάρκη που έριξε γερμανικό αεροπλάνο.

    Ο Ρώμος Φιλύρας (ψευδώνυμο του Ιωάννη Β. Οικονομόπουλου) γεννήθηκε το 1888 στο Κιάτο Κορινθίας, την εποχή που ο πατέρας του υπηρετούσε ως δάσκαλος στο Δερβένι Κορινθίας. Το 1902 εγκαταστάθηκε στο Πειραιά (μετά στην Αθήνα) όπου εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε αθηναϊκές εφημερίδες. Το 1920, συνεπεία αφροδισιακού νοσήματος, πέρασε τα σύνορα της ουτοπίας και αργότερα υπέκυψε στη τρέλα. Το 1927 κλείστηκε στο Δρομοκαΐτειο ψυχιατρείο, μέχρι το θάνατό του στις 9 Σεπτ. 1942.

    Είναι γνωστό ότι ο Ρώμος Φιλύρας, ως έγκλειστος του ιδρύματος, συνέχιζε να γράφει ποιήματα, τα οποία συνήθιζε να χαρίζει αφειδώς στους επισκέπτες του, «Διά να κυκλοφορεί ελεύθερος στην Αθήνα» όπως έλεγε χαριτολογώντας ευφυώς. 

Τα παρόντα ποιήματα πρέπει να θεωρηθούν ως δείγμα αγάπης προς τον ψυχίατρό του.

====================

1ο  ποίημα:            Διαβάστε το 1ο ποίημα στο χειρόγραφο

                            Μεθύσι Γάμου

Τ’ ἄξαντα  ξάνε τά μαλλιά καί ξάνε τά μπαμπάκια
καί στήν ἀνέμη τύλιχτα νά στήσουνε χορό.
Βάλτα στή ῥόκα σου,  ὕστερα καί φτιάξε τά ῥουχάκια
καί τό τραγούδι ἄς χύνεται, σάν τήν βροχή ἀργό.
Στά δεντροκλάδια ὁ ἄνεμος μανιάζει με φοβέρα
καί σκούζουν οἱ σφυρῆχτρες τους σάν κόρακες στριγγά.
Καί πάλι σάν τόν ἄρρωστο στενάζει καί βογγᾶ
Μά μεῖς τραγούδια ἄς μέλπομε μαζύ μέ τόν ἀγέρα
τό παραμύθι πέσε μου, ποῦ τό ἔλεγε ἡ Βάβω
τίς χειμωνιάτικες βραδιές στό πλάγι τοῦ μαγκαλιοῦ.
Θυμᾶσαι;  τ’ ἀρφανά παιδιά ποῦ τ’αβρανε  στόν κάβο,
κρυσταλλομένα μαρμαρομένα ἀπ’ τά φιλιά τά ὁλόκληρα τοῦ χιονιοῦ
τραγούδια καί τήν ἄνοιξη θά βροῦμε σάν τήν φύση
ποῦ ἐμέθυσε καί τά θολα τῆς θάλασσας νερά
στό γάμο μας τό ἀφάνταστο ὑπέρκοσμο μεθύσι
εἶναι κι’ αὐτό ξεφάντωμα εἶναι κι’ αὐτό χαρά 

1903                                   Ρῶμος  Φιλύρας      

Παρατηρήσεις:

Το 1903 ο Ρώμος Φιλύρας ήταν 15 ετών. Το ψευδώνυμο Ρώμος Φιλύρας χρησιμοποίησε για πρώτη φορά το ίδιο έτος 1903.

    Το Μεθύσι Γάμου δημοσιεύτηκε το 1904 στο λογοτεχνικό περιοδικό «Ο ΝΟΥΜΑΣ». Στο σύνδεσμο:  http://xantho.lis.upatras.gr/test2.php?art=16016

Παρατηρούμε ολίγες διορθώσεις – βελτιώσεις των παρόντων στοίχων.

 
2ο ποίημα:            Διαβάστε το 2ο ποίημα στο χειρόγραφο 

     Τά  Παράθυρα

 Ἀνοῖξουν, τά ψηλά μεγά-
λα παράθυρα,
τῶν  ψηλῶν  σπιτιῶν,  οἱ
                        φεγγίταις,
ν’  άνοῖξουν,  οἱ  δίοδοι, 
ἀνάμεσ’   ἀπ’  τά  ψηλά
βουνά.
                 Μιά  μυστική
θέσις,  εἶναι,  ἡ  ἔγερσις,
στά   διάσελα,   τοῦ  χω-
ριοῦ  μας 
                 . . . . .     . . . . .  
νέαν ἀνάστασιν, τῆς αἴσ-
θησης  καί  τοῦ ἐπιστιτοῦ     
μας  ----------- 

8βριος  1937     Ρώμος  

Δεν είμαι βέβαιος αλλά νομίζω ότι το ποίημα «Τα Παράθυρα» είναι αδημοσίευτο (;)

 
3ο  ποίημα:            Διαβάστε υο 3ο ποίημα στο χειρόγραφο - 1η σελίδα     -    2η σελίδα    

                                        Σκαραμαγκά
                                             -------- 

Σάν  κέντημα  γύρω  οἱ  βράχοι  κι’ οἱ  λόφοι  τοῦ  Κορυδαλοῦ,
στό  λιμανάκι  ὀνειρεμένο  του  γραφικού  Σκαραμαγκά,
κι’ οἱ βάρκες στήν ἀκρογιαλιά του, πού βάζουν πλώρη ἀργά γι’ ἀλλοῦ,
[ τα  παραγάδια  και  τ’ αγκίστρια κ’ οι  πετονιές  αραδαριά. ]
ὅλως  γαλήνιο  ἀραξοβόλι  ὁ  κόλπος  τοῦ  Σκαραμαγκά.
Κ’ ἀντίκρυ ἡ θρυλική Ἐλευσίνα Κούντουρα Μάντρα καί τά Βίλλια
Κόττερα   μαύρα  καραβάκια   τράτες  πού  σέρνονται  ἀργά  
κι’ ἄλλα πλεούμενα πού φεύγουν γοργά καί παίρνουν φόρα μίλια.
Γλυκόχρωμα  γαλάζια  ὡς  πέρα  τά  τρεμοσάλιστα  νερά
τά  κύματα, μ’ ἀφρόν  ὁλάσπρο  κἄπου  στό βάθος των  κατάρτια
καί  τά  βουνάκια  καί  τά  βράχια  τά  δαντελένια  στή θωριά των
καί   κάποτε   καί  κάπου – κάπου   πανάκια  ὁλόλευκα καί ξάρτια

                           -------------------------- 

Κι’ ἀπ’ ὅλα    ἀπό τίς ἀχιβάδες  καί  τά  πετράδια  στ’ ἀκρογιάλι,
ὡς τά βουνάκια  καί τα ψάρια,  πού τ’ ἀγκιστρώνουν  πετονιές
λάμπει μιά ὑγιά,  καί  μιά  αὔρα, φυσάει  σά  νίκη  ἤ  μαϊστράλι
πνέει ἀπ’ τά βάθη κι’ ἕνα ρέμμα, παίρνει καί ρέει ἀπ’ τίς ρονιές
Κι’ ἀπτό Δαφνί, ἀπ τή Σαλαμῖνα τό Ναύσταθμο  κι’ ἀκόμη πέρα
ὁ θρίαμβος  των  τοπίων  παίρνει  καί  βασιλεύει  γραφικά
Σμίγουν τό χρώμα στό χαλίκι κι’ οἱ γλάροι στό γλαυκό τοῦ αἰθέρα
καί  νανουρίζει  ἡ  ψυχή  μας  στό  κῦμα αἰθέρια  καί  γλυκά

                                 -----------------------

                                    Ρῶμος Φιλύρας

5 = 7 = 38  –   

Παρατηρήσεις:

1.  Στην έκδοση «Ποιητικές Φωνές» του Νίκου Τσίντρα, και στο σύνδεσμο διαβάζουμε τον στοίχο σε αγκύλη (μεταξύ του τρίτου και τέταρτου).
[τα παραγάδια και τ’ αγκίστρια κ’ οι πετονιές αραδαριά.] ο οποίος λείπει από το παρόν αντίγραφο προς τον Μιχαήλ Γιαννήρη.

2.  Ο Ρώμος Φιλύρας έδωσε το ποίημα «Σκαραμαγκάς» και στο Κώστα Βάρναλη, όταν τον επισκέφτηκε στο Δρομοκαϊτειο το ίδιο έτος 1938. 

Στο σύνδεσμο: «Περί Τέχνης ο Λόγος» Το Ψ.Ν. Δρομοκαΐτειο (1887) διαβάζουμε σχετικά:
« Σημείωση: Ο ποιητής Ρώμος Φιλύρας «φιλοξενήθηκε στο Δρομοκαΐτειο Ψυχιατρείο. Εκεί τον επισκέφτηκε ο ποιητής Κώστας Βάρναλης στον οποίο ο Ρώμος Φιλύρας έδωσε τέσσερα ποιήματα και ένα πεζό, μεταξύ αυτών είναι και ο ΣΚΑΡΑΜΑΓΚΑΣ που παρουσιάζουμε.
Γράφει ο Κώστας Βάρναλης για τον ΣΚΑΡΑΜΑΓΚΑ το 1938: «Οι στίχοι είναι δεκαεξασύλλαβοι καταληχτικοί και ακατάληχτοι. Όμως πολλοί απ’ αυτούς έχουνε περισσευούμενες συλλαβές. Μ’ όλα τους τα ρυθμικά λάθη, αυτά τα ποιήματα έχουνε πάθος, ειλικρίνεια κ’ έξαρση ασυνήθιστη».

Εμείς ταξιδεύουμε με την περιγραφή του Ρώμου Φιλύρα στο παρελθόν, τότε που ήταν: «Σαν κέντημα γύρω οι βράχοι κ’ οι λόφοι του Κιρυδαλού».

Νίκος Κουμπέτσος,  Ξυλόκαστρο. 

=========================

Arcadians
Κυριακή 8 Ιουλίου 2012