Του Νικόλαου Ι. Κωστάρα
Ιστορικού ερευνητή -
Αρχιπλοιάρχου Ε.Ν 


Porto Leone – Λέων του Πειραιώς 

         Το φημισμένο “Επίνειο των Αθηνών”, “η Πύλη του Κόσμου”, την εποχή της Αθηναϊκής Ναυτικής Ηγεμονίας κατάντησε να σβηστεί από το χάρτη την εποχή της Φραγκοκρατίας και να ονομαστεί PORTO LEONE από τους Φράγκους. Ένα όνομα που προήλθε από το φημισμένο μαρμάρινο άγαλμα, τον “Λέοντα του Πειραιώς”, το μεγαλύτερο μνημείο του Αρχαίου Πειραιά και το μοναδικό μνημείο άξιο προσοχής σημείο του Πειραιά, που ήταν στημένο στο λιμάνι την εποχή εκείνη. Κάποιοι πορτολάνοι (ναυτικοί χάρτες), σχέδια και φανταστικά διαγράμματα καθώς και γκραβούρες περιηγητών και ταξιδιωτών ανέφεραν το Πόρτο Λεόνε.

         Πρώτη μαρτυρία καταγράφεται το 1318 στους ναυτικούς χάρτες του γενουάτη Πέτρο Βισκόντι. Ενώ σχέδιο του λιμανιού του Πειραιά (PORTO LION) του 1564 από “άτλαντα” βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Αγίου Μάρκου της Βενετίας. Σχέδιο των αδελφών Des Combes (1686), που δείχνει την ακριβή θέση που βρισκόταν το άγαλμα του Λέοντος. Το “Πόρτο Λεόνε”, αναφέρεται και υπό του Μελετίου, τον 17^ο αιώνα: “Λέγεται κοινώς τώρα ο Πειραιεύς Πόρτο της Αθήνας και Δράκο και υπό των Ιταλών Πόρτο Λεόνε, από των λεόντων των λιθίνων, μεγάλων όντων και αξιόλογων, οίτινες έκειντο περί αυτόν τον λιμένα”.

         Κατά την Φραγκοκρατία το Δουκάτο των Αθηνών και ιδιαίτερα το Πόρτο-Λεόνε είναι μια σκοτεινή περίοδος που κάνει εξαιρετικά δύσκολη την έρευνα και τη μελέτη του ιστορικού αυτού χώρου. Οι πηγές είναι λιγοστές και ασαφείς και πολλές φορές αντιφατικές και δεν βοηθούν σε συστηματική έρευνα. Ειδήσεις για την κατάσταση της αυτόχθονης κοινωνίας στη διάρκεια της ξενοκρατίας, τόσο της γαλλικής , όσο και της καταλανικής δεν μας έχουν σωθεί. Πάντως, η Φραγκική Ελλάδα ήταν παραμεθόρια σ’ όλο το διάστημα της ύπαρξής της.

         «Είναι μακρινοί οι καιροί που θέλω ν’ αναστήσω, σβήστηκαν οι φωνές που τους τραγούδησαν και από τα κόκκαλα των ανθρώπων που τους έζησαν δεν έχει απομείνει μηδε σκόνη», τονίζει ο Άγγελος Τερζάκης στο βιβλίο του «Η πριγκηπέσσα Ιζαμπώ».

         Την εποχή της Φραγκοκρατίας (1204-1456) το λιμάνι του Πειραιά, -το Πόρτο Λεόνε- ήταν ένα μικρό και άσημο λιμάνι. Η αλλαγή του ονόματος είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα της πειραϊκής παρακμής. Μιας παρακμής που άρχισε με την καταστροφή από τον Σύλλα στους ρωμαϊκούς χρόνους (85 π.Χ.). Υπήρξε μία μικρή αναβίωση του Πειραιώς την εποχή των Αντωνίνων (96-122 μ.Χ.) για να σβήσει με την κατάληψη του λιμανιού από τους Γότθους (267 μ.Χ.) και το τελειωτικό “πλήγμα” από τον Αλάριχο (395 μ.Χ.) με την ερήμωση του τόπου και τη διαγραφή του Πειραιά από την ιστορία της Ελλάδος (396 μ.Χ.). Η Αθήνα συνθηκολόγησε και υποχρεώθηκε να δεχτεί τον Αλάριχο μέσα στα ερειπωμένα τείχη της.

         Τότε άρχισε η μεγάλη περίοδο της πειραϊκής παρακμής, που θα καλύψει χρονικά 15 περίπου αιώνες, με τη μεγάλη σιωπή της πανάρχαιης και πολυδοξασμένης πόλης. Το ισχυρό και πολύβουο επίνειο της Αθήνας βούλιαξε στην απέραντη νάρκη και τη λησμονιά της ιστορίας.

         “Στην περίοδο αυτή, πόλη δεν υπήρξε. Αν δημιουργήθηκαν ευκαιριακά κάποιες μικρές “εστίες ζωής” δε γνωρίζουμε. Το λιμάνι του Πειραιά χρησιμοποιήθηκε, βέβαια, κατά καιρούς ως ορμητήριο του βυζαντινού στόλου ή των πειρατικών πλοίων, που τότε όπως και αργότερα λυμαίνονταν στο Αιγαίο”, όπως γράφει ο πειραιώτης ιστορικός Γιάννης Χατζημανωλάκης (Το λιμάνι του Πειραιά στη διαδρομή των αιώνων).

         Ο Πειραιάς παρέμεινε έρημος, μια νεκρή, μια καταφρονεμένη και λησμονημένη γης, έρμαιος της ερημιάς του γινόταν συχνά πεδίο συγκρούσεων, επιθέσεων και λεηλασίας, σ’ όλη τη βυζαντινή εποχή και την φραγκοκρατία και ακολούθησε την τύχη της Αθήνας. Η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα ήρθε με την Τετάρτη Σταυροφορία, η οποία αναστάτωσε και διέλυσε το Βυζάντιο το οποίο βρισκόταν στο στάδιο της παρακμής. Η κατάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως από τους σταυροφόρους έγινε στις 12 Απριλίου 1204 (και ανακτήθηκε από τους Βυζαντινούς στις 25 Ιουλίου 1261). Όταν τελείωσαν οι ταραχές και το όργιο των λεηλασιών και καταστροφών, οι σταυροφόροι σχημάτισαν στην Κων/πολη το νέο κράτος, την αυτοκρατορία της Ρωμανίας και εκλέξανε αυτοκράτορα τον Βαλδουίνο της Φλάνδρας και πατριάρχη Κων/πόλεως τον Βενετό Θωμά Μοροζίνη. Πρωτεργάτες της τετάρτης Σταυροφορίας ήταν ο δόγης της Βενετίας Ερρίκος Ντάντολο, ο μαρκήσιος Βονιφάτιος ο Μομφερατικός και ο πάπας Ιννοκέντιος Γ’.

         Μετά την κατάκτηση της Κων/πόλεως από τους σταυροφόρους επακολούθησε δια προκαταρκτικής συνθήκης διανομή ολόκληρου του Βυζαντινού κράτους μεταξύ των Φράγκων σε λατινικά φέουδα.

Διαβάστε την συνέχεια σε μορφή pdf εδώ.

Arcadians
Παρασκευή 25 Νοεμβρίου 2011