Μακριά από τον θόρυβο των πόλεων, την ηχορύπανση και μόλυνση του περιβάλλοντος χτισμένο στους πρόποδες των γορτυνιακών βουνών, εκεί στο παραποτάμιο βαθούλωμα του Αλφειού, που τα νερά του ξεθυμαίνουν και τρέχουν αθόρυβα και ήρεμα μουρμουρίζοντας γλυκόλογα στην άστατη Αρέθουσα, εκεί είναι αραδιασμένα αμφιθεατρικά τα σπιτάκια του χωριού μου, Κακουραίϊκα Ηραίας του νομού Αρκαδίας, πλαισιωμένα στο πράσινο και λουσμένα με τα δροσερά νερά των πλούσιων δροσερών πηγών των, που αποτελούν το συμπλήρωμα της διακόσμησης ενός αριστουργηματικού πίνακα ...
     Εκεί, όταν αγναντεύεις τον βοριά, βρίσκεις το ιστορικό Παλούμπα και το γραφικό Ράφτη, ενώ ατενίζεις τα γορτυνιακά βουνά που λογχίζουν τον αιθέρα σε καλλίγραμμα σχήματα με χαρακτηριστική την ολόγυμνη Εχτίχοβα που πίσω της κρύβει την γραφική Ζάτουνα και την ιστορική Δημητσάνα.
     Στ’ ανατολικά σου, στο βάθος κρύβεται το κάστρο της Καρύταινας ενώ στο δασοστολισμένο φαράγγι ξεχύνεται ορμητικά ο Αλφειός που συναντιέται με τον Βουφάγο.
     Μια δαντελένια οροσειρά απλώνεται στα νότια-νοτιοδυτικά σου, σε χαμηλές δασοστολισμένες βουνοπλαγιές της Ολυμπίας ενώ στο βάθος ορθώνεται το Λύκαιο όρος και σ’ ένα βαθούλωμα κρύβεται η Ανδρίτσαινα.
     Αυτή η οροσειρά όπως χάνεται νοτιοδυτικά ξεχωρίζει σε τραπεζοειδή σχηματισμό, η σιλουέτα της Μίνθης για να αφήσει ένα θαμπό άνοιγμα προς την θάλασσα με το Ολυμπιακό της βαθούλωμα.
     Η γέφυρα του Αλφειού που συνδέει την Ολυμπία με την Γορτυνία με μια πινακίδα της, δείχνει το δρόμο για τα Κακουραίϊκα, σ’ ένα υψόμετρο 280 μέτρων από την θάλασσα, στην πλαγιά του βουνού Τζαραχά (υψόμετρο 430 μ.) στην Ηραιάτιδα χώρα, στην άλλοτε μεσαιωνική Λιοδώρα.
     Στον δρόμο που διασχίζεις για να φτάσεις στα Κακουραίϊκα, ανυποψίαστα βηματίζεις πάνω στα χαλάσματα των Αρχαίων Μελαινών, που ξαφανίστηκαν με το κύλισμα των εποχών. Είναι τα χαλάσματα που υποβάλλουν, την πιο συνταρακτική γοητεία και γίνηκαν ένα με την ψυχή του τόπου και των ανθρώπων.

Γίνηκαν μυθολογία και μύθος.

    Πρέπει να’ ναι κανένας αρχαιολόγος για να μπορέσει να καταπιαστεί και να μελετήσει αυτά τα χαλάσματα, τα άμορφα συντρίμμια της, που τα χέρια των ανθρώπων, οι επιδρομές, οι σεισμοί ακόμη και οι πλημμύρες του Αλφειού με τα κεφαλάρια την αποτελείωσαν. Έτσι έσβησε κι επήρε μαζί της τα αχνάρια του πολιτισμού της, ενώ μέσα στη σιγή της συνεχίζουν τα κοάσματα των βατράχων να εξιστορούν ανεξήγητα τη μυστηριακή ανάσα της που υπάκουε στο πανάρχαιο ρυθμό της γης και απόμακρα συγχέονται φανταχτεροί κόσμοι και κόσμοι. Ιδιότυπος χώρος της αρχαιότητος, απόμακρος από τα μεγάλα κέντρα, γεμάτος πλούσια μυθολογική παράδοση μιας βουκολικής ζωής ...
     Σημάδια και λείψανα του παρελθόντος. Αέναη παλίρροια των απλοϊκών ανθρώπων. Ανάμεσα από τον πρασινισμένο κάμπο, μέσα στα χαλάσματα κοιμούνται αντίλαλοι μιας μακρινής εποχής και έσβησε με το πέρασμα των αιώνων.
    Έξω από αυτόν τον κύκλο των σκέψεων είναι αδύνατο να συλλάβεις και το ύψος και το πνεύμα του τόπου, ενός τόπου που αισθάνεται κανείς τον εαυτό του απομακρυσμένο από τα μεγάλα κέντρα της Ελληνικής ζωής, όπου ο αρχαίος άνθρωπος, ένοιωσε το άγγισμα των μικρότερων αλλά συμπαθητικών Θεοτήτων.
    Αν αφουγκρασθείς θα ακούσεις την φλογέρα Πάνα. Θα συγκινηθείς από τα ερωτόλογα του όμορφου βοσκού Αλφειού στην πεντάμορφη Αρέθουσα. Εδώ μπερδεύεται η μυθολογία με την ιστορία ...

Τριγυρνώντας τα χώματα τούτα ξεχνάμε τους αιώνες.

    Μια περιοχή ακόμα λέγεται Μελέα, είναι η τοποθεσία  που ξαπόστασε ο Μελαινέας, ο οικιστής των Μελαινών. Κι ένα ιδιόρρυθμο δεντρί, ο Μελέας, (παραφθορά του Μελαινέα) που σπανίζει βρίσκεται σ’ αυτή την τοποθεσία για να διαιωνίζει το θρύλο και το όνομα του οικιστή.
    Ο Μελαινέας, ήταν γιος του Λυκάονα, που όπως ξέρουμε από την μυθολογία ήταν γιος του ισόθεου Πελασγού, γενάρχου των Αρκάδων.
«Αντίθεον δε Πελασγόν εν υψικόμοισιν όρεσι
γαία μελαιν’ ανέδωκεν, ίνα θνητών γένος είη»
(Κατά τον Σαμιώτην ποιητήν Άσιον – 6^ος π.Χ.)

Αδελφή του Μελαινέα, ήταν η Καλλιστώ που απέκτησε ένα γιο, τον Αρκάδα, που πήρε το όνομά του η Αρκαδία.

Ρομαντικός τύπος ο Μελαινέας, ξέφυγε από τα παλάτια του πατέρα του και θέλησε να κάνει δικό του νοικοκυριό, δική του προκοπή.
     Κυνηγώντας την τύχη του και πλανεμένος από τις ομορφιές της περιοχής ξαπόστασε στο Κεφαλόβρυσο, ήπιε δροσερό νερό, έφαγε βατόμουρα, ξάπλωσε στα δροσερά πλατάνια κι ονειρεύτηκε τον δικό του παράδεισο ...
    Να χτίσει μια δική του πόλη με τις ομορφιές της φύσης, σε πράσινα λιβάδια, νερά τρεχούμενα, τροπική πλούσια βλάστηση, πλατάνια, λεύκες, ιτιές αγριελιές, πουρνάρια και βελανιδιές, συκιές και καρυδιές, αμπέλια με μυγδαλιές και αγκορτσιές κι ανάμεσά τους, το δικό του ιδιόρρυθμο δεντρί, ο Μελέας που τον ξεκούραζε στην σκιά του. «Πολυδρύμους Μελαίνες» χαρακτηρίζει ο επικός ποιητής Ριανός (305 π.Χ.). «Γόρτυνα Ηραίαν τε πολυδρύμους τε Μελαίνας». Ενώ στον Πλίνιο σημειώνεται ως «μελαινέα, μαιλένεα, μελανία».
      Χρειάζεται πολύ φαντασία για να αναπλάσει κανείς ένα ολάκαιρο κόσμο από το τίποτε. Είναι μια επικοινωνία με το κόσμο που δεν έχει μιλήσει. Θα μιλήσει όμως.
     Κάποτε θα σπρώξουν την ιστορική εποχή πολύ μακρύτερα από τα σημερινά σύνορά της. Θα βρει τη χαμένη της φωνή η Ελληνική προ-ιστορία.
      Οι Μελαινές είναι σαν μια πόρτα κλειστή που δεν έχουμε το κλειδί της. Ο Παυσανίας την βρήκε ερειπωμένη (174 π.Χ.). «Κατά δε την εξ Ηραίας άγουσιν εις Μεγάλην Πόλιν εισί Μελαινεαί ταύτας ώκισεν μεν Μελαινεύς ο Λυκάονος· έρημος δε ην ημών, ύδατι δε καταρρείται» (Η 26) (Στην οδό που οδηγεί από την Ηραία στην Μεγαλόπολη είναι οι Μελαινές. Την πόλη αυτή ίδρυσε ο Μελαινεύς, ο γιος του Λυκάονα και η οποία επί των ημερών μου είναι έρημη, αλλά έχει πολλά νερά».
     Ήταν όμως ένας πλούσιος Δήμος του κράτους των Ηραιατών με πιθανή Ακρόπολη των Μελαινών στα σημερινά Σαρλέϊκα. Αποτελείται από πολλούς συνοικισμούς εξ’ ού και το πληθυντικό όνομα Μελαινές. Από τον Καρατζά, Περγάριζα, Μελέα κι έφτανε μέχρι την Παναγιά. Το κέντρο βρισκόταν στα Περγάριζα, στο Κεραμίδι (στο κάμπο της Μπέλας), που ποτίζεται από το Κεφαλόβρυσο. «Ο Παυσανίας λέει ότι στην εποχή του ήταν εγκατελειμμένος μολονότι είχε πλούσια ύδρευση. Ο Ριανός τις ονομάζει πολύδρυμες. Ήταν 40 στάδια από το Βουφάγιο. Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα τοποθετείται γενικά σε μια θέση που λέγεται Κακορρέος λίγο νότια του χωριού Κακουραίϊκα σ’ ένα μέρος όπου πολυάριθμος και πλούσιες πηγές ενώνονται σ’ ένα ρυάκι που φτάνει μετά από σύντομο δρόμο στο ποταμό Αλφειό. Η περιοχή σκιάζεται από πολλά δέντρα εκεί ώστε ταιριάζει και το επίθετο του Ριανού. Διατηρούνται ακόμα ερείπια ρωμαϊκού λουτρού και υπολείμματα από άλλα κτίσματα. Ένα ελληνιστικό κάστρο βορειότερα στο χωριό παπαδιές θεωρούν οι Boblaye και Curfius ότι ήταν η Ακρόπολις της κάποτε ανεξάρτητης πόλης που αργότερα μεταφέρθηκε αναγκαστικά στην παραπάνω ανοικτή θέση.» Αυτά εξιστορούνται από το ERNST MEYER στη μεγάλη Γερμανική Εγκυκλοπαίδεια PAULIS REAL ENCYCLOPAEDIE XV 288, 1931.
     Υπό την ονομασία Μέλενα αναφέρονται Μελαινές ως σταθμός στο Ρωμαϊκό δρόμο Ολυμπίας-Μεγαλόπολης στην TABULA PEYTINGERIANA. «Επί δε της ρωμαϊκής εποχής ήκμαζεν η πόλις» τονίζει ο Ι. Νουχάκης στην Ελληνική Χωρογραφία» (1901).
    Και ο Ιερώνυμος Βογιατζής (1824-1897) γράφει στην «Περιήγηση κατά την Επαρχίαν Γόρτυνος»: «Αναχωρών τις εξ Ηραίας δια Γόρτυνα και Μεγαλόπολιν, θέλει απαντήσει πρώτον μεν Μελαινεάς (Κακουραίους και Καραντσιά) ένθα και λείψανα αρχαιότητος σώζονται εν τη θέσει «Μπεργαρίζη και Καραντσιά» και ο τόπος κατάρρυτος υπάρχει» με τα κεφαλάρια: Γκολέμη, Καραντζά, Μπάλα, Κεφαλόβρυσο και τις μικροπηγές Κολομπότσι, Γιωργούλα, Χόχλος, Μπαρκοβίτσα κ.α.).
    Πάντως οι αγρότες, όπως εξιστορούν οι παλιότεροι, ανασκαλεύουν τα χαλάσματα στα χτήματά τους και το φρέσκο αυλάκι του ζευγολάτη όργωνε με ησιόδεια απλότητα το γόνιμο έδαφος που είναι το πρόσωπο της γης και που κρύβει τα ίχνη των περασμένων θρύλων ...
    Μόνο με συνεχή και σαφή ενημέρωση και σωστή γνώση και εκτίμηση της ιστορικότητας αυτού του τόπου θα αποφύγουμε τον αφανισμό της παραδοσιακής κληρονομιάς.
   Μερικοί από τους θρύλους, από τα γεγονότα και τα σημάδια τους, ακόμη κι αν εξαφανιστούν, γράφονται στη γη, γίνονται τοπωνύμια. Γι’ αυτό και η τοπογραφία μιας πολιτείας με τις γειτονιές, τα τοπωνύμιά της και τις ξεχωριστές της γωνιές, λαβαίνει μια πλατύτερη διάσταση σε συνάρτηση με τη μελέτη της ιστορίας και των μνημείων της.
   Είναι τα ζωντανά στοιχεία της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, με λειτουργική σημασία στο παρόν και στο μέλλον, υπό την έννοια ότι αποτελούν «σημεία αναφοράς» αυτοσυνειδησίας και ταυτότητας της Ελληνικής κοινωνίας, που δεν πρέπει να χαθούν από το προσκήνιο της ιστορίας. Πάντως ο καθηγητής κ. Θ. Σπυρόπουλος υπόσχεται ότι «σε εύθετο χρόνο η Εφορεία θα φροντίσει για την έρευνα και αξιοποίηση της Αρχαίας Πόλεως των Μελαινών». Ας περιμένουμε το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων μας για τα ίχνη των αρκαδικών θρύλων.

Νίκος Ι. Κωστάρας