Σεπτέμβριος  2004
Με την άδεια του Υπουργείου πολιτισμού, Αμερικάνικη αρχαιολογική αποστολή από τα Πανεπιστήμια της Πενσυλβάνια και Αριζόνα, (University of Pennsylvania Museum of Archeology and Anthropology and University of Arizona)  εξοπλισμένη με τα πλέον σύγχρονα όργανα, ξεκίνησαν πολυετές ερευνητικό πρόγραμμα στο Λύκαιο όρος και στην Ιερή κορυφή των Αρκάδων, που θα εξελιχθεί σε δύο φάσεις.

Η α΄ φάση ξεκίνησε τον περασμένο Ιούλιο και θα ολοκληρωθεί το  2005. Οργανώθηκε από την Ε΄ Εφορεία των προϊστορικών και κλασσικών αρχαιοτήτων, από κοινού με το Σύλλογο των Άνω Καρυωτών και τη βοήθεια των καθηγητών Dr  David Gilman Romano (Πενσυλβάνια) και Dr Mary E. Voyatzis (Αριζόνα). Οι στόχοι της α΄ φάσης είναι: Να καθαριστεί ο χώρος. Να χαρτογραφηθούν ακριβώς τα υπάρχοντα μνημεία και οι δομές τους. Να πραγματοποιηθεί γεωλογική έρευνα της περιοχής και να προσδιορισθούν, με τη βοήθεια γεωφυσικής έρευνας, οι θέσεις των κτηρίων, οι δομές και τα μνημεία.

Η δεύτερη φάση του προγράμματος θα ξεκινήσει τον Ιούνιο του 2006 και θα  διαρκέσει μέχρι το 2008, για έξι εβδομάδες κάθε χρόνο. Προβλέπονται: Ανασκαφές στο Βωμό, στο Τέμενος, στο χαμηλότερο Άδυτο, στον Ιππόδρομο, στο Στάδιο, στον Ξενώνα, στη Στοά και στο Λουτρό. Ακόμα προβλέπονται ανασκαφές των περιοχών που θα εντοπιστούν για πρώτη φορά. Τέλος θα γίνουν Αρχιτεκτονικές μελέτες και Γεωλογική έρευνα.   

Για να αντιληφθούμε τη σπουδαιότητα αυτού του ερευνητικού προγράμματος θα πρέπει να πούμε πως η προηγούμενη ανασκαφική έρευνα στην περιοχή, έγινε από την ελληνική αρχαιολογική υπηρεσία πριν 100 χρόνια. Συγκεκριμένα το 1897 από Κ. Κοντόπουλο και το 1902 από τον Κ. Κουρουνιώτη. Ανασκάφηκε μέρος του βωμού και του Τεμένους. Διαπιστώθηκε ότι ο βωμός αποτελείτο από ένα ανάχωμα από μαύρο χρώμα, διαμέτρου 30 μέτρα στην κορυφή και περίπου 1,5 μέτρα ύψους. Το χώμα του βωμού περιείχε πολλά μικρά κόκαλα, μικροσκοπικά όστρακα του 5ου και 4ου Π.Χ. αιώνα, σιδερένια μαχαίρια, νομίσματα, πήλινα αγαλματίδια πουλιών και δύο μικρούς χάλκινους τριποδίσκους. Θα πρέπει να επισημάνουμε πως δεν βρέθηκε κανένα στοιχείο ανθρώπινων οστών, παρά μόνο ζώων (βοοειδών και χοίρων). Στο ανατολικό μέρος του Τεμένους βρέθηκαν κάποια χάλκινα ανθρώπινα ειδώλια, μερικά σιδερένια αντικείμενα και κεραμίδια από στέγες. Ανασκάφηκαν επίσης οι δύο βάσεις προς την ανατολή του βωμού. Το 1909, ανασκάφηκε η περιοχή ανατολικά, κάτω από τη κορυφή του Λυκαίου, όπου βρέθηκαν ο Ιππόδρομος, το Στάδιο, ο Ξενών, η Στοά και τα Λουτρά. Το Άδυτο και το Άλσος που αναφέρονται από τον Παυσανία, βρέθηκαν σε σημείο του Ιπποδρόμου.

Με βάση τα ευρήματα, η δραστηριότητα στο βωμό μπορεί να χρονολογηθεί από τον έβδομο αιώνα Π.Χ.. Η περιοχή εμφανίζεται να φθάνει στην αιχμή δραστηριότητάς της στην κλασσική περίοδο. Όταν ο Παυσανίας επισκέφθηκε το Λύκαιο, στο τέλος του δεύτερου αιώνα, οι αθλητικοί αγώνες είχαν μεταφερθεί αλλού και προφανώς η περιοχή δεν ήταν πλέον σε χρήση.

Το άδυτο του Διός στο όρος Λύκαιο δεν ερευνήθηκε συστηματικά έως το 1996, όταν ο Dr David Gilman Romano του πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας πραγματοποίησε μια σημαντική αρχιτεκτονική και τοπογραφική έρευνα επί τόπου.  Ο Dr Romano είχε μελετήσει προηγουμένως το Στάδιο στο όρος Λύκαιο για τη διατριβή του στα ελληνικά στάδια και είχε υποστηρίξει ότι ήταν ένα μοναδικό παράδειγμα και ένα από τα σημαντικότερα σωζόμενα στον ελληνικό κόσμο, όπως επίσης και ο  Ιππόδρομος. Οι μελετητές της Αρκαδικής θρησκευτικής λατρείας έχουν αναλύσει επίσης την περιοχή, με βάση τις πολυάριθμες δημοσιεύσεις. Πρόσφατη έρευνα για τα άδυτα στην Αρκαδία, δείχνει ότι σ’ αυτή την περιοχή αναπτύχθηκαν πολύ διαφορετικά άδυτα από οποιοδήποτε άλλη περιοχή. Οι ανθρωπολόγοι έχουν μελετήσει τη πιθανότητα ανθρωποθυσίας στο Λύκαιο με βάση συγκριτικά στοιχεία από άλλους πολιτισμούς. 

Το γεγονός παραμένει, εντούτοις, ότι το όρος Λύκαιο δεν έχει ερευνηθεί συστηματικά για 100 έτη και ποτέ δεν έχει ανασκαφθεί επιστημονικά. Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία του, συμπεριλαμβανομένης της σημασίας του για τους αρχαίους Αρκάδες της κλασσικής περιόδου που το είδαν ως σύμβολο της Παναρκαδικής ενότητας, της στάσης τους μεταξύ των πανελλαδικών αθλητικών εορτών, της παρουσίας διάφορων μοναδικών αρχιτεκτονικών στοιχείων και τελετουργικών μυστικών και μυστήριων, είναι καιρός για μια νέα έρευνα γι αυτήν την περιοχή από μια διεθνή ομάδα, πολλαπλών ειδικοτήτων.

Εμείς βρεθήκαμε κοντά τους την ώρα της δουλειάς είχαμε την μοναδική τύχη να περιηγηθούμε τις αρχαιότητες και να ξεναγηθούμε από τον ίδιο Dr Romano. Εκείνο που αποκομίσαμε σαν αίσθηση από αυτή την επαφή είναι η μεθοδικότητα, η συστηματικότητα και η σοβαρότητα με την οποία η πολυπληθής επιστημονική ομάδα εκτελούσε τις διάφορες εργασίες υπό την επιστημονική καθοδήγηση του.  Δε μένει παρά να περιμένουμε το πέρας αυτής της επιστημονικής έρευνας, τα αποτελέσματα της οποίας είναι σίγουρο πως θα έχουν μεγάλο ενδιαφέρον.

Ι.Α